Quá trình rụng trứng: Thông tin, Các giai đoạn, Dấu hiệu và Cách tính chi tiết

Quá trình rụng trứng là một sự kiện sinh lý trung tâm trong chu kỳ kinh nguyệt của nữ giới, đánh dấu thời điểm một nang trứng trưởng thành được giải phóng khỏi buồng trứng (Theo Trường Cao đẳng Sản phụ khoa Hoa Kỳ – ACOG, 2022). Quá trình này là nền tảng của khả năng sinh sản, được điều khiển bởi một chuỗi tương tác nội tiết tố phức tạp và là điều kiện tiên quyết cho sự thụ thai tự nhiên.

Chu trình rụng trứng bao gồm ba giai đoạn chính: giai đoạn nang trứng, giai đoạn rụng trứng và giai đoạn hoàng thể, mỗi giai đoạn có sự thay đổi nội tiết tố đặc trưng (Hiệp hội Y học Sinh sản Hoa Kỳ – ASRM, 2021). Sự kiện độc đáo của quá trình này là “đỉnh LH” (Luteinizing Hormone), một sự gia tăng đột ngột hormone LH kích hoạt vỡ nang trứng và giải phóng noãn trong một khoảng thời gian ngắn.

Các dấu hiệu nhận biết rụng trứng là những thay đổi cụ thể trên cơ thể, cung cấp tín hiệu về thời điểm dễ thụ thai nhất (Theo Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh – NHS, 2022). Các dấu hiệu này bao gồm sự thay đổi trong chất nhầy cổ tử cung (trở nên trong, dai như lòng trắng trứng), sự gia tăng nhẹ của thân nhiệt cơ sở (BBT) và đôi khi là cảm giác đau tức nhẹ ở vùng bụng dưới (Mittelschmerz).

Việc tính toán và theo dõi ngày rụng trứng là một phương pháp quan trọng để quản lý khả năng sinh sản, bao gồm các kỹ thuật từ cơ bản đến nâng cao. Các phương pháp phổ biến bao gồm theo dõi lịch chu kỳ, sử dụng que thử rụng trứng (OPK) để phát hiện đỉnh LH, lập biểu đồ thân nhiệt cơ sở (BBT) và siêu âm theo dõi nang noãn (Tạp chí Human Reproduction, 2020).

1. Quá trình rụng trứng là gì?

Ảnh trên: Quá trình rụng trứng

Quá trình rụng trứng (Ovulation) là sự kiện một nang trứng chín, trưởng thành vỡ ra và giải phóng trứng (noãn) từ buồng trứng (Bệnh viện Cleveland, 2022). Sau khi được giải phóng, trứng di chuyển xuống ống dẫn trứng, nơi nó có thể được thụ tinh bởi tinh trùng.

Đây là một phần thiết yếu của chu kỳ kinh nguyệt hàng tháng ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Toàn bộ quy trình rụng trứng được kiểm soát chặt chẽ bởi các hormone sinh dục, bao gồm hormone kích thích nang trứng (FSH) và hormone tạo hoàng thể (LH), được sản xuất bởi tuyến yên trong não.

2. Quá trình rụng trứng diễn ra như thế nào?

Quy trình rụng trứng là một chuỗi sự kiện được chia thành ba giai đoạn nội tiết tố rõ rệt: Giai đoạn nang trứng, Giai đoạn rụng trứng và Giai đoạn hoàng thể (Trung tâm Y tế Đại học California San Francisco – UCSF Health, 2021). Mỗi giai đoạn đều có vai trò cụ thể trong việc chuẩn bị cho cơ thể khả năng mang thai.

Giai đoạn nang trứng (Follicular Phase)

Giai đoạn nang trứng bắt đầu vào ngày đầu tiên của kỳ kinh nguyệt và kết thúc khi quá trình rụng trứng bắt đầu (Theo ACOG, 2022).

Trong giai đoạn này, tuyến yên giải phóng hormone FSH (Hormone kích thích nang trứng). Hormone này kích thích các buồng trứng phát triển nhiều nang nhỏ, mỗi nang chứa một quả trứng chưa trưởng thành. Khi các nang trứng phát triển, chúng bắt đầu sản xuất estrogen.

Nồng độ estrogen tăng lên làm dày lớp nội mạc tử cung, chuẩn bị cho trứng đã thụ tinh làm tổ. Thông thường, chỉ có một nang trứng phát triển vượt trội (nang trội) để trở nên trưởng thành, trong khi các nang khác sẽ thoái triển. Giai đoạn này thường kéo dài từ 10 đến 14 ngày, nhưng có thể thay đổi tùy theo độ dài chu kỳ của mỗi người.

Ảnh trên: Giai đoạn nang trứng (Follicular Phase)

Giai đoạn rụng trứng (Ovulatory Phase)

Giai đoạn rụng trứng là đỉnh điểm của chu trình, xảy ra khi nồng độ estrogen cao kích hoạt tuyến yên giải phóng một lượng lớn hormone LH (Hormone tạo hoàng thể) (Hiệp hội Y học Sinh sản Hoa Kỳ – ASRM, 2021).

Sự gia tăng đột ngột này, được gọi là “đỉnh LH”, là tín hiệu trực tiếp gây ra rụng trứng. Đỉnh LH làm cho nang trứng trưởng thành vỡ ra và giải phóng quả trứng vào ống dẫn trứng. Sự kiện rụng trứng thực tế (việc giải phóng trứng) xảy ra khoảng 24 đến 36 giờ sau khi đỉnh LH bắt đầu. Trứng sau khi rụng chỉ có thể sống và được thụ tinh trong khoảng 12 đến 24 giờ.

Giai đoạn hoàng thể (Luteal Phase)

Giai đoạn hoàng thể bắt đầu ngay sau khi rụng trứng và kéo dài cho đến khi bắt đầu kỳ kinh nguyệt tiếp theo (Tạp chí The Lancet, 2020).

Sau khi giải phóng trứng, nang trứng bị vỡ sẽ biến đổi thành một cấu trúc gọi là hoàng thể (corpus luteum). Hoàng thể bắt đầu sản xuất progesterone và một lượng nhỏ estrogen. Progesterone đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì lớp nội mạc tử cung dày, giàu mạch máu, sẵn sàng đón trứng đã thụ tinh.

– Nếu trứng được thụ tinh: Hoàng thể tiếp tục sản xuất progesterone để hỗ trợ thai kỳ sớm.

– Nếu trứng không được thụ tinh: Hoàng thể sẽ thoái triển sau khoảng 12-14 ngày. Điều này làm nồng độ progesterone và estrogen giảm mạnh, khiến lớp nội mạc tử cung bong ra, dẫn đến kinh nguyệt. Giai đoạn hoàng thể có độ dài khá ổn định, trung bình là 14 ngày.

Ảnh trên: Giai đoạn hoàng thể (Luteal Phase)

3. Dấu hiệu nhận biết rụng trứng là gì?

Cơ thể phụ nữ thường biểu hiện một số dấu hiệu sinh lý rõ rệt khi rụng trứng, cung cấp các chỉ báo quan trọng về “cửa sổ thụ thai” (Tổ chức Y tế Thế giới – WHO, 2021). Việc theo dõi các dấu hiệu này giúp xác định thời điểm dễ thụ thai nhất trong tháng.

Thay đổi chất nhầy cổ tử cung (Cervical Mucus)

Dấu hiệu đáng tin cậy nhất là sự thay đổi của chất nhầy cổ tử cung, chất nhầy trở nên trong, ướt và co giãn như lòng trắng trứng gà sống (Nghiên cứu của Đại học North Carolina, 2019).

Khi không rụng trứng, chất nhầy thường đặc, dính hoặc khô, tạo thành một rào cản ngăn tinh trùng đi qua. Khi nồng độ estrogen tăng cao trước khi rụng trứng, chất nhầy trở nên lỏng và dai hơn. Môi trường này tối ưu cho tinh trùng sống sót và di chuyển dễ dàng qua cổ tử cung để gặp trứng.

Thay đổi thân nhiệt cơ sở (Basal Body Temperature – BBT)

Thân nhiệt cơ sở (BBT) là nhiệt độ cơ thể khi nghỉ ngơi hoàn toàn, thường tăng nhẹ khoảng 0.3 đến 0.5 độ C (0.5 đến 1 độ F) ngay sau khi rụng trứng (Hiệp hội Sản phụ khoa Canada – SOGC, 2020).

Sự gia tăng nhiệt độ này là do hormone progesterone được hoàng thể tiết ra sau khi rụng trứng. BBT phải được đo vào cùng một thời điểm mỗi sáng trước khi ra khỏi giường. Lưu ý rằng BBT tăng lên sau khi rụng trứng đã xảy ra, do đó nó chủ yếu dùng để xác nhận rằng quá trình rụng trứng đã diễn ra trong chu kỳ đó.

Ảnh trên: Basal Body Temperature

Cảm giác đau bụng rụng trứng (Mittelschmerz)

Một số phụ nữ (khoảng 20-40%) trải qua cảm giác đau hoặc khó chịu nhẹ ở vùng bụng dưới, thường là ở một bên, gọi là Mittelschmerz (tiếng Đức có nghĩa là “đau giữa kỳ”) (Bệnh viện Johns Hopkins, 2022).

Cơn đau này được cho là do nang trứng căng ra hoặc vỡ để giải phóng trứng, hoặc do sự kích thích của dịch/máu từ nang trứng lên màng bụng. Cảm giác đau có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ.

Các dấu hiệu khác của quy trình rụng trứng

Ngoài ba dấu hiệu chính, một số thay đổi sinh lý và tâm lý khác cũng có thể xuất hiện:

– Tăng ham muốn tình dục: Nồng độ estrogen và testosterone tăng cao quanh thời điểm rụng trứng có thể làm tăng ham muốn tình dục (Tạp chí Hormones and Behavior, 2019).

– Thay đổi ở cổ tử cung: Cổ tử cung có thể trở nên mềm hơn, cao hơn và mở rộng hơn để tạo điều kiện cho tinh trùng đi vào.

– Đốm máu nhẹ (Spotting): Một số ít phụ nữ có thể thấy đốm máu nhỏ màu hồng nhạt hoặc nâu trong thời điểm rụng trứng, gây ra bởi sự sụt giảm estrogen nhanh ngay trước đỉnh LH hoặc do nang trứng vỡ.

– Ngực căng tức: Sự thay đổi hormone sau khi rụng trứng (chủ yếu là progesterone) có thể gây cảm giác căng hoặc đau tức ở ngực.

Ảnh trên: Ngực căng tức

4. Cách tính ngày rụng trứng chính xác?

Việc xác định ngày rụng trứng có thể thực hiện bằng nhiều phương pháp, từ theo dõi chu kỳ đơn giản đến sử dụng các thiết bị y tế hiện đại (Theo ACOG, 2022). Độ chính xác khác nhau tùy thuộc vào phương pháp và sự đều đặn của chu kỳ.

Phương pháp theo dõi chu kỳ (Calendar Method)

Phương pháp này dựa trên việc ghi lại độ dài của các chu kỳ kinh nguyệt trong ít nhất 6 tháng để dự đoán thời điểm rụng trứng (Mayo Clinic, 2023).

Quá trình rụng trứng thường xảy ra khoảng 14 ngày trước khi bắt đầu kỳ kinh nguyệt tiếp theo (độ dài của giai đoạn hoàng thể).

– Cách tính: Lấy độ dài chu kỳ trung bình trừ đi 14. Ví dụ, nếu chu kỳ của bạn là 28 ngày, bạn có thể rụng trứng vào khoảng ngày thứ 14 (28 – 14 = 14).

– Lưu ý: Phương pháp này kém chính xác nhất, đặc biệt với những người có chu kỳ không đều.

Sử dụng que thử rụng trứng (Ovulation Predictor Kits – OPKs)

Ảnh trên: Que thử rụng trứng

Que thử rụng trứng (OPKs) là phương pháp tại nhà phổ biến giúp phát hiện sự gia tăng nồng độ hormone LH trong nước tiểu (Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ – FDA, 2021).

Que thử hoạt động bằng cách phát hiện “đỉnh LH”, xảy ra 24-36 giờ trước khi trứng rụng. Khi que thử hiển thị kết quả dương tính (vạch thử đậm bằng hoặc đậm hơn vạch kiểm soát), đó là dấu hiệu cho thấy thời điểm rụng trứng đang đến rất gần và là thời điểm quan hệ tình dục tối ưu để thụ thai.

Phương pháp theo dõi thân nhiệt (BBT Charting)

Lập biểu đồ BBT yêu cầu đo và ghi lại nhiệt độ cơ thể mỗi sáng, giúp xác nhận quá trình rụng trứng đã xảy ra khi nhiệt độ tăng ổn định (Theo ASRM, 2021).

Mặc dù không dự đoán trước được thời điểm rụng trứng, việc theo dõi BBT trong vài tháng có thể giúp nhận diện quy luật rụng trứng của cơ thể, đặc biệt khi kết hợp với theo dõi chất nhầy cổ tử cung.

Siêu âm nang noãn

Siêu âm nang noãn qua đường âm đạo là phương pháp chính xác nhất để theo dõi sự phát triển của nang trứng và xác định thời điểm rụng trứng (Hiệp hội Siêu âm Sản phụ khoa Quốc tế – ISUOG, 2020).

Phương pháp này thường được thực hiện tại các cơ sở y tế, đặc biệt là trong các liệu trình hỗ trợ sinh sản. Bác sĩ sẽ siêu âm nhiều lần trong chu kỳ để đo kích thước nang trứng. Nang trứng được coi là trưởng thành khi đạt kích thước khoảng 18-24mm, và bác sĩ có thể dự đoán chính xác thời điểm nang vỡ (rụng trứng).

Ảnh trên: Siêu âm nang noãn

5. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quy trình rụng trứng?

Nhiều yếu tố về lối sống, sức khỏe và môi trường có thể làm gián đoạn sự cân bằng nội tiết tố tinh vi, dẫn đến rối loạn hoặc không rụng trứng (Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ – NIH, 2022).

– Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng không rụng trứng hoặc rụng trứng không đều. PCOS gây mất cân bằng nội tiết tố, cản trở sự trưởng thành của nang trứng (NIH, 2022).

– Căng thẳng (Stress): Căng thẳng tâm lý hoặc thể chất nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến vùng dưới đồi trong não, nơi kiểm soát các hormone điều khiển chu kỳ. Điều này có thể làm chậm hoặc ngăn chặn quá trình rụng trứng.

– Cân nặng: Cả tình trạng thiếu cân (chỉ số BMI quá thấp) và thừa cân, béo phì đều có thể gây rối loạn rụng trứng. Mô mỡ ảnh hưởng đến việc sản xuất estrogen, làm xáo trộn tín hiệu nội tiết tố (ASRM, 2021).

– Tập thể dục quá sức: Vận động cường độ cao kéo dài có thể làm gián đoạn chu kỳ nội tiết tố và ức chế rụng trứng.

– Tuổi tác: Khả năng dự trữ và chất lượng trứng giảm dần theo tuổi. Phụ nữ lớn tuổi, đặc biệt là sau 35 tuổi, có thể có các chu kỳ không rụng trứng thường xuyên hơn (ACOG, 2022).

– Rối loạn tuyến giáp: Cả cường giáp và suy giáp đều có thể can thiệp vào các hormone điều hòa chu kỳ kinh nguyệt và cản trở quá trình rụng trứng.

Ảnh trên: Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)

6. Tầm quan trọng của việc hiểu chu trình rụng trứng?

Hiểu rõ chu trình rụng trứng mang lại lợi ích kép: Tối ưu hóa khả năng thụ thai cho các cặp đôi mong con và cung cấp thông tin giá trị để theo dõi sức khỏe sinh sản tổng thể (WHO, 2021).

Tối ưu hóa khả năng thụ thai

Kiến thức về rụng trứng giúp xác định “cửa sổ thụ thai” (thời điểm dễ thụ thai nhất), kéo dài khoảng 6 ngày, bao gồm 5 ngày trước khi rụng trứng và ngày rụng trứng (Tạp chí New England Journal of Medicine, 2019).

Tinh trùng có thể sống trong đường sinh dục nữ tới 5 ngày, trong khi trứng chỉ sống được 12-24 giờ. Do đó, quan hệ tình dục trong những ngày trước khi rụng trứng sẽ tối đa hóa cơ hội tinh trùng có mặt sẵn sàng để thụ tinh ngay khi trứng rụng.

Hỗ trợ các biện pháp tránh thai tự nhiên

Các phương pháp nhận biết khả năng sinh sản (Fertility Awareness-Based Methods – FABMs) dựa trên việc theo dõi các dấu hiệu rụng trứng (như BBT, chất nhầy) để tránh quan hệ tình dục vào những ngày có khả năng thụ thai (ACOG, 2022).

Hiệu quả của phương pháp này phụ thuộc rất nhiều vào sự hiểu biết chính xác về chu kỳ, việc theo dõi nhất quán và thường đòi hỏi sự hướng dẫn chuyên nghiệp. Sử dụng phương pháp này kém hiệu quả hơn, nếu bạn không theo dõi chu kỳ một cách cẩn thận.

Theo dõi sức khỏe sinh sản

Một chu kỳ rụng trứng đều đặn là một chỉ số quan trọng của sức khỏe nội tiết tố và sức khỏe tổng thể (ACOG, 2022).

Ảnh trên: Dương vật giả shop sinh lý quân tử nhỏ

Chu kỳ không đều hoặc không rụng trứng (anovulation) có thể là dấu hiệu sớm của các vấn đề y tế tiềm ẩn như PCOS, rối loạn tuyến giáp hoặc các vấn đề về tuyến yên. Việc thấu hiểu cơ thể không chỉ dừng lại ở việc theo dõi các dấu hiệu sinh lý để thụ thai. Nó còn là hành trình khám phá và trân trọng sức khỏe tình dục của bản thân. Nhu cầu tình dục tăng cao quanh thời điểm rụng trứng là một trải nghiệm sinh lý bình thường, và việc sử dụng các công cụ hỗ trợ như dương vật giả có thể là một phần của việc khám phá an toàn, lành mạnh này. Nếu bạn đang tìm kiếm một địa chỉ thấu đáo để bắt đầu hành trình này, Quân Tử Nhỏ là một lựa chọn đáng cân nhắc. Với cam kết là shop người lớn uy tín số 1 Việt Nam, hơn 100.000 khách hàng đã tin tưởng, Quân Tử Nhỏ cung cấp tư vấn tận tâm và giao hàng siêu kín đáo, bảo vệ tuyệt đối sự riêng tư của bạn.

Ảnh trên: Dương vật giả có rung thụt hot bunny toả nhiệt

7. Giải đáp các câu hỏi thường gặp

1. Rụng trứng kéo dài bao lâu?

Sự kiện rụng trứng thực tế (việc giải phóng trứng khỏi nang) diễn ra rất nhanh, chỉ trong vài phút. Tuy nhiên, quả trứng sau khi rụng chỉ có khả năng sống sót để thụ tinh trong khoảng 12 đến 24 giờ (Theo ASRM, 2021).

2. Không rụng trứng có kinh nguyệt không?

Một người vẫn có thể có kinh nguyệt (chảy máu) ngay cả khi không rụng trứng, hiện tượng này gọi là chảy máu do bong tróc nội mạc tử cung (breakthrough bleeding) (Bệnh viện Cleveland, 2022). Chảy máu này xảy ra do nồng độ estrogen giảm hoặc do nội mạc tử cung quá dày và không ổn định, chứ không phải do sự sụt giảm Progesterone từ hoàng thể.

3. Quan hệ trước ngày rụng trứng có thai không?

Việc quan hệ tình dục trước ngày rụng trứng làm tăng đáng kể khả năng mang thai. Tinh trùng có thể sống trong đường sinh dục nữ tối đa 5 ngày (ACOG, 2022). Do đó, quan hệ tình dục trong 5 ngày trước khi rụng trứng tạo điều kiện cho tinh trùng chờ sẵn ở ống dẫn trứng để gặp trứng.

4. Rụng trứng bao lâu thì trứng gặp tinh trùng?

Sau khi rụng, trứng di chuyển vào ống dẫn trứng, nơi quá trình thụ tinh thường xảy ra. Nếu tinh trùng đã có mặt sẵn, việc thụ tinh có thể diễn ra trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi trứng rụng (Đại học California San Francisco, 2021).

Ảnh trên: Tinh trùng gặp trứng

5. Que thử rụng trứng 2 vạch đậm có ý nghĩa gì?

Que thử rụng trứng 2 vạch đậm (vạch thử đậm bằng hoặc hơn vạch chứng) cho thấy nồng độ hormone LH đang ở mức đỉnh. Đây là dấu hiệu cho thấy quá trình rụng trứng rất có thể sẽ xảy ra trong vòng 24 đến 36 giờ tới (FDA, 2021).

6. Một tháng rụng trứng mấy lần?

Thông thường, phụ nữ chỉ rụng trứng một lần trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt (ASRM, 2021). Trường hợp rụng hai trứng (có thể dẫn đến sinh đôi khác trứng) vẫn xảy ra trong cùng một sự kiện rụng trứng (trong vòng 24 giờ), chứ không phải hai lần rụng trứng riêng biệt trong một tháng.

7. Sau khi rụng trứng bao lâu thì biết có thai?

Sau khi rụng trứng và thụ tinh, trứng cần khoảng 6-12 ngày để di chuyển đến tử cung và làm tổ. Que thử thai tại nhà phát hiện hormone hCG, vốn chỉ được sản xuất sau khi trứng đã làm tổ (ACOG, 2022). Do đó, thời điểm sớm nhất để thử thai chính xác là khoảng 12-14 ngày sau khi rụng trứng.

8. Stress có làm chậm rụng trứng không?

Căng thẳng (stress) nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến vùng dưới đồi của não, làm gián đoạn việc sản xuất hormone (như GnRH, LH, FSH), từ đó gây chậm trễ hoặc ức chế hoàn toàn quá trình rụng trứng trong chu kỳ đó (Tạp chí Human Reproduction, 2020).

9. Hết kinh bao nhiêu ngày thì rụng trứng?

Thời điểm rụng trứng sau khi hết kinh phụ thuộc hoàn toàn vào độ dài chu kỳ của mỗi người. Trong một chu kỳ 28 ngày điển hình, rụng trứng xảy ra vào khoảng ngày 14 (tức là khoảng 9-10 ngày sau khi hết kỳ kinh 5 ngày) (Mayo Clinic, 2023). Tuy nhiên, con số này thay đổi rất nhiều.

10. Rụng trứng có phải luôn đau bụng không?

Ảnh trên: Cảm giác đau bụng rụng trứng (Mittelschmerz)

Cảm giác đau bụng rụng trứng (Mittelschmerz) không xảy ra ở tất cả phụ nữ. Chỉ khoảng 20-40% phụ nữ trải qua cảm giác này (Bệnh viện Johns Hopkins, 2022). Do đó, không đau bụng không có nghĩa là bạn không rụng trứng.

8. Kết luận

Quá trình rụng trứng là một cơ chế sinh học phức tạp nhưng vô cùng kỳ diệu, là chìa khóa của khả năng sinh sản nữ giới. Việc hiểu rõ các giai đoạn, nhận biết các dấu hiệu và nắm được các phương pháp theo dõi không chỉ tối đa hóa cơ hội thụ thai cho những cặp đôi mong con mà còn là một công cụ thiết yếu để theo dõi sức khỏe nội tiết và tổng thể. Bất kỳ sự bất thường nào trong quy trình rụng trứng, như chu kỳ không đều hoặc mất kinh, đều cần được thăm khám y tế để xác định nguyên nhân và can thiệp kịp thời.