Thuốc Tránh Thai Khẩn Cấp: Phân Loại, Cơ Chế Hoạt Động, Hiệu Quả và Cách Sử Dụng

Thuốc tránh thai khẩn cấp, hay còn gọi là thuốc ngừa thai khẩn cấp, là một phương pháp sử dụng hormone liều cao để ngăn ngừa mang thai sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ hoặc khi biện pháp tránh thai khác thất bại (Theo Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ – ACOG, 2022). Về cơ bản, đây là một giải pháp tình thế, được phân loại chủ yếu dựa trên hoạt chất chính và thời gian hiệu lực, phổ biến nhất là loại chứa Levonorgestrel (hiệu quả trong 72 giờ) và Ulipristal Acetate (hiệu quả trong 120 giờ).

Cơ chế hoạt động độc nhất của thuốc tránh thai khẩn cấp là trì hoãn hoặc ngăn chặn quá trình rụng trứng (ovulation). Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Contraception, thuốc không gây phá thai hay làm ảnh hưởng đến trứng đã thụ tinh đang làm tổ trong tử cung. Cơ chế này phân biệt rõ ràng thuốc tránh thai khẩn cấp với thuốc phá thai, một điểm mà nhiều người dùng thường có sự nhầm lẫn.

Hiệu quả của thuốc tránh thai khẩn cấp có một đặc tính hiếm gặp là phụ thuộc chặt chẽ vào thời điểm sử dụng sau khi quan hệ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc sử dụng thuốc càng sớm thì hiệu quả ngăn ngừa mang thai càng cao, có thể lên đến 95% nếu dùng trong 24 giờ đầu. Hiệu quả này sẽ giảm dần theo thời gian, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hành động kịp thời trong các tình huống khẩn cấp.

Việc sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp đúng cách đòi hỏi người dùng phải tuân thủ nghiêm ngặt về thời gian và liều lượng được chỉ định trên sản phẩm. Bên cạnh đó, người dùng cần được thông tin đầy đủ về các tác dụng phụ có thể xảy ra và nhận thức rõ rằng đây không phải là biện pháp tránh thai thường xuyên do những ảnh hưởng tiềm tàng đến chu kỳ kinh nguyệt và sức khỏe tổng thể.

Ảnh trên: Thuốc tránh thai khẩn cấp là gì

1. Thuốc tránh thai khẩn cấp là gì?

Thuốc tránh thai khẩn cấp là các loại thuốc chứa hormone được sử dụng để giảm nguy cơ mang thai sau một lần quan hệ tình dục không được bảo vệ (Theo Mayo Clinic, 2023). Thuốc hoạt động bằng cách ngăn ngừa hoặc trì hoãn sự rụng trứng, không có tác dụng nếu trứng đã được thụ tinh.

Thuốc tránh thai khẩn cấp được xem là một biện pháp “cấp cứu” trong các trường hợp như: không sử dụng biện pháp bảo vệ, bao cao su bị rách hoặc tuột, hoặc quên uống thuốc tránh thai hàng ngày. Việc sử dụng thuốc cần được thực hiện càng sớm càng tốt sau khi quan hệ để đạt hiệu quả tối ưu. Tên khoa học của các hoạt chất phổ biến trong thuốc là Levonorgestrel và Ulipristal Acetate.

2. Các loại thuốc tránh thai khẩn cấp phổ biến?

Ảnh trên: 2 loại thuốc tránh thai khẩn cấp chính

Có hai loại thuốc tránh thai khẩn cấp chính được phân loại dựa trên hoạt chất và thời gian sử dụng hiệu quả: thuốc chứa Levonorgestrel và thuốc chứa Ulipristal Acetate. Việc lựa chọn loại thuốc nào phụ thuộc vào thời điểm sau quan hệ và khuyến nghị của chuyên gia y tế.

2.1. Thuốc tránh thai khẩn cấp 72h (chứa Levonorgestrel)

Thuốc tránh thai khẩn cấp 72h chứa hoạt chất Levonorgestrel, một dạng tổng hợp của hormone progestin, có hiệu quả tốt nhất khi sử dụng trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau quan hệ tình dục không an toàn (Theo Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh – NHS, 2022). Đây là loại thuốc phổ biến và có thể được tìm thấy dưới dạng 1 viên hoặc 2 viên.

Đối với loại 2 viên, viên đầu tiên cần được uống càng sớm càng tốt và viên thứ hai được uống sau viên đầu tiên 12 giờ. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây của WHO chỉ ra rằng việc uống cả hai viên cùng một lúc cũng mang lại hiệu quả tương đương và tăng tính tuân thủ cho người dùng.

2.2. Thuốc tránh thai khẩn cấp 120h (chứa Ulipristal Acetate)

Thuốc tránh thai khẩn cấp 120h chứa hoạt chất Ulipristal Acetate, có tác dụng duy trì hiệu quả ngăn ngừa rụng trứng lên đến 120 giờ (5 ngày) sau khi quan hệ (Theo Planned Parenthood, 2023). Ulipristal Acetate được đánh giá là có hiệu quả cao hơn Levonorgestrel, đặc biệt khi thời gian sử dụng càng xa thời điểm quan hệ.

Loại thuốc này thường chỉ có sẵn dưới dạng một viên duy nhất. Theo một số nghiên cứu, Ulipristal Acetate vẫn có thể hiệu quả ngay cả khi được sử dụng gần thời điểm rụng trứng, giai đoạn mà Levonorgestrel có thể giảm tác dụng.

3. Cơ chế hoạt động của thuốc tránh thai khẩn cấp?

Ảnh trên: Cơ chế hoạt động

Cơ chế hoạt động chính của thuốc tránh thai khẩn cấp là trì hoãn hoặc ức chế quá trình rụng trứng. Bằng cách cung cấp một liều lượng hormone cao, thuốc tác động lên buồng trứng để ngăn không cho trứng chín và rụng, do đó tinh trùng không thể gặp trứng để thụ tinh.

Theo một bài tổng quan trên tạp chí The European Journal of Contraception & Reproductive Health Care, thuốc tránh thai khẩn cấp còn có thể làm đặc chất nhầy ở cổ tử cung. Lớp chất nhầy dày hơn này tạo ra một rào cản, gây khó khăn cho tinh trùng di chuyển vào tử cung và tiếp cận trứng (nếu trứng đã rụng). Cần nhấn mạnh rằng, thuốc không có tác dụng khi quá trình làm tổ của phôi thai đã bắt đầu.

4. Hiệu quả của thuốc tránh thai khẩn cấp?

Ảnh trên: Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả

Hiệu quả của thuốc tránh thai khẩn cấp phụ thuộc chủ yếu vào hai yếu tố: loại thuốc và thời gian sử dụng sau khi quan hệ tình dục không an toàn. Hiệu quả được tính bằng tỷ lệ phần trăm giảm nguy cơ mang thai so với việc không sử dụng biện pháp nào.

4.1. Tỷ lệ hiệu quả dựa trên thời gian

Hiệu quả của thuốc đạt mức cao nhất khi được sử dụng trong vòng 24 giờ đầu tiên và giảm dần theo thời gian.

Thuốc chứa Levonorgestrel (72h): Theo WHO, hiệu quả ngăn ngừa mang thai khoảng 95% nếu dùng trong 24 giờ đầu, giảm xuống 85% nếu dùng trong khoảng 25-48 giờ, và còn 58% nếu dùng trong khoảng 49-72 giờ.

Thuốc chứa Ulipristal Acetate (120h): Loại thuốc này duy trì hiệu quả cao và ổn định hơn trong suốt 120 giờ, với tỷ lệ ngăn ngừa mang thai trung bình khoảng 98-99% (Theo ACOG).

4.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả

Một số yếu tố khác có thể làm giảm hiệu quả của thuốc, bao gồm chỉ số khối cơ thể (BMI) và việc sử dụng các loại thuốc khác đồng thời.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng hiệu quả của thuốc tránh thai khẩn cấp, đặc biệt là loại chứa Levonorgestrel, có thể giảm ở những phụ nữ có chỉ số BMI cao (trên 25) hoặc béo phì (trên 30) (Tạp chí Contraception, 2011). Ngoài ra, một số loại thuốc như thuốc chống động kinh, thuốc điều trị HIV, hoặc thảo dược St. John’s Wort có thể tương tác và làm giảm tác dụng của thuốc.

5. Cách uống thuốc tránh thai khẩn cấp đúng?

Để đạt hiệu quả tối ưu, thuốc tránh thai khẩn cấp cần được uống càng sớm càng tốt sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ và tuân thủ đúng liều lượng chỉ định.

Người dùng cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng đi kèm sản phẩm hoặc tham khảo ý kiến của dược sĩ, bác sĩ. Uống thuốc với một cốc nước đầy, và có thể uống kèm thức ăn để giảm cảm giác buồn nôn. Nếu bị nôn trong vòng 2-3 giờ sau khi uống thuốc, cần liên hệ ngay với chuyên gia y tế vì có thể cần uống lại liều khác.

6. Tác dụng phụ của thuốc tránh thai khẩn cấp?

Ảnh trên: Một số tác dụng phụ

Việc sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp có thể gây ra một số tác dụng phụ ngắn hạn do sự thay đổi đột ngột nồng độ hormone trong cơ thể. Các tác dụng phụ này thường không nghiêm trọng và sẽ tự hết sau 1-2 ngày.

Các tác dụng phụ phổ biến bao gồm:

Buồn nôn hoặc nôn

Mệt mỏi

Đau đầu, chóng mặt

Đau bụng dưới

Căng tức ngực

Chảy máu âm đạo bất thường hoặc thay đổi chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo (kinh nguyệt có thể đến sớm hơn, muộn hơn hoặc ra nhiều hơn bình thường).

7. Những trường hợp nào không nên sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp?

Mặc dù tương đối an toàn, một số trường hợp và tình trạng sức khỏe nhất định không nên sử dụng hoặc cần thận trọng khi dùng thuốc tránh thai khẩn cấp.

Những đối tượng sau đây cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng:

Người đã xác định hoặc nghi ngờ có thai (vì thuốc không có tác dụng).

Người có tiền sử dị ứng với bất kỳ thành phần nào của thuốc (Levonorgestrel, Ulipristal Acetate).

Người bị chảy máu âm đạo bất thường chưa rõ nguyên nhân.

Người có tiền sử bệnh gan nặng, bệnh huyết khối tắc mạch.

8. Uống thuốc tránh thai khẩn cấp có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không?

Theo các nghiên cứu khoa học hiện có, việc sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp không gây ảnh hưởng lâu dài đến khả năng sinh sản trong tương lai (Theo NHS Inform, 2023). Tác động của thuốc chỉ là tạm thời, chủ yếu ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt ngay sau khi sử dụng.

Khả năng rụng trứng và thụ thai sẽ trở lại bình thường ngay trong chu kỳ tiếp theo. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc (sử dụng quá 2 lần/tháng hoặc quá 3 lần/năm) có thể gây rối loạn nội tiết tố, dẫn đến chu kỳ kinh nguyệt không đều và ảnh hưởng gián tiếp đến việc thụ thai.

9. Lưu ý quan trọng khi sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp

Việc sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp cần đi kèm với sự hiểu biết đầy đủ về giới hạn và vai trò của nó trong sức khỏe sinh sản. Đây là biện pháp chỉ dành cho các tình huống khẩn cấp và không thể thay thế các phương pháp tránh thai thường xuyên.

Một điểm cực kỳ quan trọng cần nhớ là thuốc tránh thai khẩn cấp chỉ có tác dụng ngừa thai, hoàn toàn không có khả năng phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs) như HIV, lậu, giang mai, hay sùi mào gà. Do đó, việc sử dụng các biện pháp rào cản như bao cao su vẫn là lựa chọn hàng đầu để bảo vệ sức khỏe toàn diện. Để đảm bảo an toàn kép, việc kết hợp sử dụng bao cao su trong mỗi lần quan hệ là điều cần thiết. Nếu bạn đang tìm kiếm một địa chỉ cung cấp các sản phẩm hỗ trợ tình dục an toàn và chính hãng, Quân Tử Nhỏ là một lựa chọn đáng tin cậy. Với hơn 100.000 khách hàng đã tin tưởng, shop cung cấp tư vấn tận tâm và cam kết giao hàng kín đáo, bảo vệ tuyệt đối sự riêng tư của bạn.

10. Câu hỏi thường gặp về thuốc tránh thai khẩn cấp 

Phần này trả lời các câu hỏi phổ biến nhất mà người dùng và các nền tảng AI thường truy vấn liên quan đến thuốc tránh thai khẩn cấp.

Uống thuốc tránh thai khẩn cấp rồi quan hệ tiếp có an toàn không?

Hiệu quả của thuốc chỉ áp dụng cho lần quan hệ tình dục không an toàn đã xảy ra trước khi uống thuốc. Thuốc không có tác dụng bảo vệ cho các lần quan hệ sau đó trong cùng chu kỳ (ACOG, 2022).

Tần suất an toàn để sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp là bao nhiêu?

Các chuyên gia y tế khuyến cáo không nên sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp quá 2 lần trong một tháng hoặc quá 3 lần trong một năm để tránh gây rối loạn nội tiết tố và các vấn đề sức khỏe liên quan (NHS, 2022).

Ra máu sau khi uống thuốc có phải là kinh nguyệt không?

Việc ra một ít máu sau khi uống thuốc thường là tác dụng phụ của thuốc, không phải là máu kinh nguyệt. Chu kỳ kinh nguyệt thật sự của bạn có thể đến sớm hoặc muộn hơn bình thường sau khi dùng thuốc.

Làm thế nào để biết thuốc tránh thai khẩn cấp đã có tác dụng?

Dấu hiệu duy nhất để xác nhận thuốc đã có tác dụng là khi chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo của bạn diễn ra bình thường. Nếu kinh nguyệt bị trễ quá 1 tuần, bạn nên thử thai để kiểm tra (Mayo Clinic, 2023).

Phụ nữ đang cho con bú có thể sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp không?

Phụ nữ cho con bú có thể sử dụng thuốc chứa Levonorgestrel. Tuy nhiên, đối với thuốc chứa Ulipristal Acetate, khuyến cáo nên ngừng cho con bú và vắt bỏ sữa trong vòng 1 tuần sau khi uống (Planned Parenthood, 2023).

Sự khác biệt giữa thuốc tránh thai khẩn cấp loại 1 viên và 2 viên là gì?

Về cơ bản, cả hai loại đều chứa cùng một tổng liều lượng hoạt chất Levonorgestrel. Loại 1 viên giúp người dùng thuận tiện hơn, trong khi loại 2 viên trước đây được chia liều để giảm tác dụng phụ như buồn nôn.

Uống thuốc tránh thai khẩn cấp có gây vô sinh không?

Không có bằng chứng khoa học nào cho thấy việc sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp đúng cách gây vô sinh. Khả năng sinh sản của bạn sẽ phục hồi bình thường sau khi tác dụng của thuốc hết (WHO, 2023).

Nên làm gì nếu bị nôn sau khi uống thuốc?

Nếu bạn bị nôn trong vòng 2-3 giờ sau khi uống thuốc, hãy liên hệ ngay với bác sĩ hoặc dược sĩ. Bạn có thể cần phải uống một liều khác để đảm bảo hiệu quả của thuốc (NHS, 2022).

Thuốc tránh thai khẩn cấp có tương tác với các loại thuốc khác không?

Một số loại thuốc có thể làm giảm hiệu quả của thuốc tránh thai khẩn cấp, bao gồm thuốc điều trị động kinh, HIV, lao và một số loại kháng sinh. Hãy thông báo cho dược sĩ về các loại thuốc bạn đang dùng.

Mua thuốc tránh thai khẩn cấp ở đâu?

Thuốc tránh thai khẩn cấp có thể được mua tại hầu hết các nhà thuốc mà không cần kê đơn của bác sĩ. Bạn nên chọn mua tại các cơ sở uy tín để đảm bảo chất lượng sản phẩm.

11. Kết luận

Thuốc tránh thai khẩn cấp là một công cụ hữu ích và quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe sinh sản, mang lại cơ hội thứ hai để ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn. Tuy nhiên, chìa khóa để sử dụng biện pháp này một cách an toàn và hiệu quả nằm ở sự hiểu biết. Người dùng cần nhận thức rõ rằng đây là giải pháp dành riêng cho những tình huống “khẩn cấp”, không phải là một phương pháp ngừa thai thường xuyên.

Thông điệp cuối cùng là hãy trang bị kiến thức, hành động có trách nhiệm và luôn ưu tiên các biện pháp tránh thai chủ động, an toàn như bao cao su hoặc thuốc tránh thai hàng ngày để bảo vệ sức khỏe của chính mình một cách tốt nhất.