Thuốc ngừa thai khẩn cấp có tác dụng bao lâu: Phân loại, Hiệu quả và Tác dụng phụ

Thuốc ngừa thai khẩn cấp (Emergency Contraception – EC) là phương pháp được sử dụng để ngăn ngừa mang thai sau một cuộc quan hệ tình dục không được bảo vệ hoặc khi biện pháp tránh thai thông thường thất bại (Tổ chức Y tế Thế giới – WHO, 2023). Đây là một giải pháp tình thế, không được thiết kế để thay thế các biện pháp tránh thai thường xuyên.

Hiệu quả của thuốc ngừa thai khẩn cấp phụ thuộc trực tiếp vào thời gian sử dụng sau khi quan hệ. Hiệu quả của các phương pháp EC dạng viên uống (ECPs) sẽ giảm dần đáng kể theo từng giờ và từng ngày trôi qua (Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ – ACOG, 2022).

Hiệu quả và thời gian tác dụng của phương pháp khẩn cấp được phân loại dựa trên hoạt chất hoặc phương thức. Các loại chính bao gồm viên uống chứa Levonorgestrel (tác dụng tối đa 72 giờ), viên uống chứa Ulipristal Acetate (tác dụng tối đa 120 giờ), và vòng tránh thai bằng đồng (tác dụng tối đa 120 giờ) (CDC, 2023).

Việc sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp có thể gây ra các tác dụng phụ ngắn hạn và tạm thời. Các tác dụng phổ biến nhất bao gồm buồn nôn, mệt mỏi, đau đầu và thay đổi chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo (Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh – NHS, 2022).

1. Thuốc ngừa thai khẩn cấp (EC) là gì?

Ảnh trên: Thuốc tránh thai khẩn cấp

Thuốc ngừa thai khẩn cấp (EC) là các phương pháp được sử dụng để ngăn ngừa mang thai trong một thời gian ngắn sau khi quan hệ tình dục không được bảo vệ (Tổ chức Y tế Thế giới – WHO, 2023). EC còn được gọi là “viên thuốc buổi sáng hôm sau” (morning-after pill), mặc dù cách gọi này không hoàn toàn chính xác vì chúng có thể được sử dụng trong tối đa 5 ngày sau khi quan hệ, tùy thuộc vào loại.

EC hoạt động chủ yếu bằng cách ngăn cản hoặc trì hoãn sự rụng trứng. Chúng không phải là thuốc phá thai và sẽ không có tác dụng nếu trứng đã được thụ tinh và làm tổ trong tử cung (ACOG, 2023). EC được chỉ định trong các trường hợp như:

– Không sử dụng biện pháp tránh thai khi quan hệ.

– Biện pháp tránh thai thất bại (ví dụ: bao cao su bị rách hoặc trượt).

– Bỏ lỡ nhiều viên thuốc tránh thai hàng ngày.

– Bị tấn công tình dục.

2. Giải đáp: Thuốc ngừa thai khẩn cấp có tác dụng bao lâu?

Trả lời cho câu hỏi thuốc ngừa thai khẩn cấp có tác dụng bao lâu, thời gian này phụ thuộc hoàn toàn vào loại phương pháp được sử dụng, dao động từ 72 giờ (3 ngày) đến 120 giờ (5 ngày) sau khi quan hệ không bảo vệ (WHO, 2023). Hiệu quả của tất cả các phương pháp đều cao nhất khi được sử dụng càng sớm càng tốt.

2.1. Tác dụng của thuốc chứa Levonorgestrel (Loại 72 giờ)

Ảnh trên: Thuốc chứa Levonorgestrel

Thuốc chứa Levonorgestrel (một loại progestin tổng hợp) phát huy hiệu quả khi sử dụng trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi quan hệ tình dục không bảo vệ (ACOG, 2022).

Hiệu quả của thuốc giảm đáng kể theo thời gian. Một phân tích tổng hợp của WHO (2017) cho thấy hiệu quả ngăn ngừa mang thai là 95% nếu dùng trong 24 giờ đầu, giảm xuống 85% nếu dùng trong 25-48 giờ, và chỉ còn 58% nếu dùng trong 49-72 giờ. Sau 72 giờ, hiệu quả của thuốc rất thấp hoặc không còn.

2.2. Tác dụng của thuốc chứa Ulipristal Acetate (Loại 120 giờ)

Thuốc chứa Ulipristal Acetate (UPA) duy trì hiệu quả cao trong tối đa 120 giờ (5 ngày) sau khi quan hệ không bảo vệ (Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ – CDC, 2023).

UPA được coi là loại thuốc EC hiệu quả hơn Levonorgestrel, đặc biệt là khi sử dụng muộn (từ 72 đến 120 giờ sau quan hệ) (Tạp chí The Lancet, 2010).

2.3. Tác dụng của Vòng tránh thai bằng đồng (IUD)

Vòng tránh thai bằng đồng (Copper IUD) là phương pháp ngừa thai khẩn cấp hiệu quả nhất, có thể được đặt trong vòng 120 giờ (5 ngày) sau khi quan hệ không bảo vệ (ACOG, 2023).

Hiệu quả của IUD đồng là trên 99,9% trong việc ngăn ngừa mang thai khi được sử dụng làm EC. Sau khi được đặt, IUD có thể tiếp tục cung cấp khả năng tránh thai lâu dài (lên đến 10 năm).

Ảnh trên: Vòng tránh thai bằng đồng (IUD)

3. Cơ chế hoạt động của thuốc ngừa thai khẩn cấp là gì?

Cơ chế hoạt động chính của thuốc ngừa thai khẩn cấp dạng viên là ngăn chặn hoặc trì hoãn sự rụng trứng (phóng thích trứng từ buồng trứng) (Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ – ACOG, 2023).

3.1. Ngăn cản hoặc trì hoãn rụng trứng

Các hoạt chất trong thuốc (Levonorgestrel hoặc Ulipristal Acetate) can thiệp vào các tín hiệu nội tiết tố (hormone) điều khiển chu kỳ kinh nguyệt. Chúng ngăn chặn sự gia tăng đột ngột của hormone LH (luteinizing hormone), tín hiệu trực tiếp gây ra rụng trứng. Nếu trứng không rụng, tinh trùng sẽ không thể gặp trứng để thụ tinh.

3.2. Ảnh hưởng đến chất nhầy cổ tử cung

Một số bằng chứng cho thấy Levonorgestrel cũng có thể làm đặc chất nhầy ở cổ tử cung (WHO, 2021). Lớp chất nhầy dày hơn này tạo ra một rào cản vật lý, khiến tinh trùng gặp khó khăn hơn khi di chuyển qua cổ tử cung để tiến vào tử cung và ống dẫn trứng.

Ảnh trên: Chất nhầy cổ tử cung

3.3. Thuốc khẩn cấp có phải là thuốc phá thai không?

Thuốc ngừa thai khẩn cấp hoạt động bằng cách ngăn cản sự thụ tinh; chúng không phải là thuốc phá thai (Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ – ACOG, 2023).

Theo định nghĩa y học, mang thai bắt đầu khi trứng đã thụ tinh làm tổ trong niêm mạc tử cung. Các loại thuốc EC không có khả năng can thiệp hoặc chấm dứt một thai kỳ đã được hình thành (tức là sau khi trứng đã làm tổ).

4. Các loại thuốc ngừa thai khẩn cấp phổ biến hiện nay?

Các phương pháp ngừa thai khẩn cấp được chia thành các nhóm chính dựa trên hoạt chất và phương thức hoạt động.

4.1. Thuốc chứa Levonorgestrel (1.5 mg)

Đây là loại phổ biến nhất, thường được bán không cần kê đơn.

– Tên thương mại phổ biến: Postinor-1, Plan B One-Step, Mifestad 1.5.

– Cơ chế: Progestin tổng hợp.

– Thời gian: Dùng trong 72 giờ.

4.2. Thuốc chứa Ulipristal Acetate (30 mg)

Ảnh trên: EllaOne

Loại này được coi là có hiệu quả cao hơn, đặc biệt ở những ngày sau.

– Tên thương mại phổ biến: ella, EllaOne.

– Cơ chế: Chất điều biến thụ thể progesterone chọn lọc (SPRM).

– Thời gian: Dùng trong 120 giờ (thường cần kê đơn).

4.3. Vòng tránh thai bằng đồng (Copper IUD)

Đây là phương pháp phi nội tiết tố, được đặt vào tử cung bởi nhân viên y tế.

– Cơ chế: Đồng giải phóng từ IUD tạo ra môi trường viêm, ngăn cản tinh trùng thụ tinh với trứng và ngăn cản sự làm tổ.

– Thời gian: Đặt trong 120 giờ.

Ảnh trên: Vòng tránh thai bằng đồng

5. Hiệu quả của thuốc ngừa thai khẩn cấp được tính như thế nào?

Hiệu quả của thuốc ngừa thai khẩn cấp được đo bằng tỷ lệ giảm nguy cơ mang thai so với nguy cơ dự kiến nếu không sử dụng biện pháp nào. Con số này không phải là 100% và bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố.

5.1. So sánh hiệu quả của Levonorgestrel và Ulipristal Acetate

Ulipristal Acetate (UPA) được chứng minh là có hiệu quả cao hơn Levonorgestrel (LNG), đặc biệt khi sử dụng sau 24 giờ (ACOG, 2022).

– Một nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn (Glassier et al., 2010) cho thấy tỷ lệ mang thai khi dùng UPA trong 72 giờ là 1.4%, so với 2.2% khi dùng LNG.

– Khi dùng trong 120 giờ, UPA vẫn duy trì hiệu quả, trong khi LNG giảm hiệu quả đáng kể sau 72 giờ.

5.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc

Hiệu quả của thuốc EC có thể bị suy giảm bởi các yếu tố sau:

– Thời gian: Yếu tố quan trọng nhất. Dùng càng sớm, hiệu quả càng cao.

Ảnh trên: Uống thuốc càng sớm càng tốt

– Cân nặng (BMI): Một số nghiên cứu chỉ ra rằng hiệu quả của thuốc EC dạng viên (đặc biệt là Levonorgestrel) có thể giảm ở những phụ nữ có chỉ số khối cơ thể (BMI) cao, đặc biệt là trên 30 (ACOG, 2022).

– Thời điểm trong chu kỳ: Thuốc EC kém hiệu quả hoặc không hiệu quả nếu việc rụng trứng đã xảy ra ngay trước hoặc tại thời điểm uống thuốc.

– Tương tác thuốc: Xem Mục 10.

6. Ai có thể sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp?

Hầu hết phụ nữ ở mọi lứa tuổi đều có thể sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp dạng viên một cách an toàn (WHO, 2023). Các chống chỉ định (trường hợp không nên dùng) rất hiếm.

Không có chống chỉ định y tế tuyệt đối nào đối với việc sử dụng EC chứa Levonorgestrel, ngay cả ở những phụ nữ có bệnh lý nền mà không thể sử dụng thuốc tránh thai hormone hàng ngày. Đối với Ulipristal Acetate, cần thận trọng ở những phụ nữ bị hen suyễn nặng đang điều trị bằng glucocorticoid. Phụ nữ đang cho con bú nên tham khảo ý kiến bác sĩ, đặc biệt khi dùng UPA.

7. Tác dụng phụ của thuốc ngừa thai khẩn cấp là gì?

Thuốc ngừa thai khẩn cấp được coi là an toàn, nhưng có thể gây ra một số tác dụng phụ ngắn hạn và thường ở mức độ nhẹ (Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh – NHS, 2022).

7.1. Các tác dụng phụ thường gặp

Các tác dụng phụ phổ biến nhất thường tự hết sau 1-2 ngày, bao gồm:

– Buồn nôn hoặc nôn mửa (gặp ở khoảng 12-20% người dùng).

Ảnh trên: Buồn nôn

– Mệt mỏi.

– Đau đầu hoặc chóng mặt.

– Đau bụng dưới hoặc co thắt.

– Căng tức ngực.

– Chảy máu bất thường (không phải kinh nguyệt).

7.2. Uống thuốc khẩn cấp có ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt không?

Việc sử dụng thuốc EC có thể làm thay đổi thời điểm của chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo; chu kỳ có thể đến sớm hơn hoặc muộn hơn vài ngày so với dự kiến (CDC, 2023).

Một số phụ nữ cũng có thể bị ra máu lấm tấm (spotting) vài ngày sau khi uống thuốc. Bạn cần thử thai để loại trừ khả năng mang thai, nếu chu kỳ kinh nguyệt trễ hơn 1 tuần (7 ngày) so với dự kiến (ACOG, 2023).

8. Cần làm gì nếu bị nôn sau khi uống thuốc?

Hành động cần thiết phụ thuộc vào thời điểm xảy ra nôn sau khi uống thuốc.

– Người dùng cần uống liều lặp lại (uống lại viên khác), nếu bị nôn trong vòng 2 giờ (đối với Levonorgestrel) hoặc 3 giờ (đối với Ulipristal Acetate) sau khi uống viên thuốc (NHS, 2022).

– Sử dụng thuốc chống nôn trước khi uống liều lặp lại có thể hữu ích, nếu người dùng lo ngại về việc tiếp tục nôn.

Ảnh trên: Uống lại viên thuốc khác ngay khi nhớ lại

9. Có thể sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp thường xuyên không?

Thuốc ngừa thai khẩn cấp không được thiết kế để sử dụng như một biện pháp tránh thai thường xuyên (ACOG, 2023).

Việc lạm dụng EC có thể gây ra nhiều tác dụng phụ hơn (như rối loạn kinh nguyệt) và kém hiệu quả hơn đáng kể so với các biện pháp tránh thai chủ động (như thuốc hàng ngày, IUD, hoặc bao cao su). Sử dụng EC lặp lại trong cùng một chu kỳ kinh nguyệt không được khuyến cáo, mặc dù dữ liệu về tính an toàn còn hạn chế.

10. Thuốc ngừa thai khẩn cấp tương tác với các loại thuốc nào?

Hiệu quả của thuốc EC dạng viên có thể bị giảm, nếu người dùng đang sử dụng một số loại thuốc khác (CDC, 2023).

Các loại thuốc này bao gồm:

– Một số thuốc điều trị động kinh (ví dụ: phenobarbital, carbamazepine, phenytoin).

– Một số thuốc điều trị HIV (ví dụ: efavirenz).

– Thuốc kháng sinh rifampicin (điều trị lao).

– Thảo dược St. John’s Wort (cỏ ban).

Ảnh trên: Phenytoin

Phụ nữ đang sử dụng các loại thuốc này nên tham khảo ý kiến bác sĩ. Bác sĩ có thể đề nghị tăng liều EC (ví dụ: liều gấp đôi Levonorgestrel) hoặc khuyến nghị sử dụng vòng tránh thai bằng đồng (IUD), vì IUD không bị ảnh hưởng bởi các tương tác thuốc này.

11. Cần lưu ý gì khi sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp?

Việc sử dụng thuốc EC cần được xem xét cẩn thận trong bối cảnh sức khỏe tổng thể.

11.1. Thuốc khẩn cấp có bảo vệ khỏi bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs) không?

Thuốc ngừa thai khẩn cấp hoàn toàn không cung cấp sự bảo vệ chống lại các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs) như HIV, lậu, giang mai hay Chlamydia (CDC, 2023).

Phương pháp duy nhất để giảm nguy cơ lây nhiễm STIs là sử dụng các biện pháp bảo vệ vật lý, chẳng hạn như bao cao su, trong mỗi lần quan hệ. Để đảm bảo an toàn và chất lượng, việc lựa chọn các sản phẩm hỗ trợ từ một cửa hàng online uy tín là vô cùng quan trọng. Nếu bạn đang tìm kiếm các sản phẩm chính hãng với sự tư vấn tận tâm và dịch vụ giao hàng bảo mật tuyệt đối, Quân Tử Nhỏ là một địa chỉ đáng tin cậy được hơn 100.000 khách hàng tin tưởng.

Ảnh trên: Bao cao su mỏng bcs sagami 0.01

11.2. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người dùng nên liên hệ với cơ sở y tế trong các trường hợp sau:

– Nếu kinh nguyệt trễ hơn 1 tuần so với dự kiến.

– Nếu nghi ngờ có thai (ví dụ: thử thai dương tính).

– Nếu bị đau bụng dưới nghiêm trọng (có thể là dấu hiệu hiếm gặp của thai ngoài tử cung).

– Nếu lo lắng về STIs.

12. Câu hỏi thường gặp về thuốc ngừa thai khẩn cấp

1. Thuốc ngừa thai khẩn cấp có tác dụng bao lâu?

Thuốc ngừa thai khẩn cấp có tác dụng bao lâu tùy thuộc vào loại: 72 giờ đối với Levonorgestrel và 120 giờ đối với Ulipristal Acetate, với hiệu quả giảm dần theo thời gian (WHO, 2023).

2. Uống thuốc ngừa thai khẩn cấp có hại không?

Thuốc EC được coi là rất an toàn cho hầu hết phụ nữ và không gây hại lâu dài hoặc ảnh hưởng đến khả năng sinh sản trong tương lai (WHO, 2023). Tác dụng phụ thường nhẹ và ngắn hạn.

3. Uống thuốc khẩn cấp 2 lần 1 tháng có sao không?

 

Ảnh trên: Rối loạn kinh nguyệt

Việc sử dụng EC 2 lần trong một tháng không được khuyến khích vì làm tăng nguy cơ tác dụng phụ như rối loạn kinh nguyệt, và hiệu quả không cao bằng biện pháp tránh thai thông thường (NHS, 2022).

4. Dấu hiệu uống thuốc ngừa thai khẩn cấp thành công là gì?

Dấu hiệu đáng tin cậy nhất cho thấy thuốc đã thành công là khi chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo của bạn diễn ra vào thời điểm dự kiến (hoặc trong vòng 1 tuần kể từ ngày dự kiến) (ACOG, 2023).

5. Uống thuốc khẩn cấp có bị vô sinh không?

Các nghiên cứu y khoa khẳng định thuốc ngừa thai khẩn cấp không gây vô sinh hoặc ảnh hưởng đến khả năng mang thai sau này của phụ nữ (CDC, 2023).

6. Uống thuốc khẩn cấp bị ra máu có phải có thai không?

Ra máu lấm tấm (spotting) sau khi uống EC là một tác dụng phụ phổ biến và thường không phải là dấu hiệu mang thai. Tuy nhiên, nếu bị trễ kinh, bạn vẫn cần thử thai (NHS, 2022).

7. Uống thuốc khẩn cấp rồi quan hệ tiếp có sao không?

Thuốc EC chỉ có tác dụng bảo vệ cho (các) lần quan hệ đã xảy ra trước khi uống thuốc. Thuốc không bảo vệ cho bất kỳ lần quan hệ nào xảy ra sau khi uống thuốc (ACOG, 2023).

8. Giá thuốc ngừa thai khẩn cấp bao nhiêu?

Giá cả khác nhau tùy thuộc vào loại thuốc (Levonorgestrel thường rẻ hơn Ulipristal Acetate) và địa điểm bán. Vòng IUD đồng có chi phí ban đầu cao hơn nhưng hiệu quả lâu dài.

9. Mua thuốc ngừa thai khẩn cấp ở đâu?

Thuốc chứa Levonorgestrel thường có sẵn không cần đơn tại hầu hết các nhà thuốc. Thuốc chứa Ulipristal Acetate và Vòng IUD đồng đòi hỏi phải có sự thăm khám và kê đơn từ bác sĩ.

Ảnh trên: Thuốc chứa Levonorgestrel thường có sẵn không cần đơn tại hầu hết các nhà thuốc.

10. Nên làm gì sau khi uống thuốc ngừa thai khẩn cấp?

Bạn nên theo dõi chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo. Nếu trễ kinh quá 7 ngày, hãy thử thai. Đồng thời, hãy xem xét việc bắt đầu một phương pháp tránh thai thường xuyên, đáng tin cậy (CDC, 2023).

13. Kết luận

Bài viết đã phân tích chi tiết câu hỏi thuốc ngừa thai khẩn cấp có tác dụng bao lâu, nhấn mạnh vai trò của thời gian và loại thuốc được sử dụng. Các loại viên uống có “cửa sổ” tác dụng từ 72 đến 120 giờ, trong khi vòng tránh thai bằng đồng có thể được đặt trong vòng 120 giờ với hiệu quả cao nhất.

Điều quan trọng cần nhấn mạnh là EC không phải là biện pháp tránh thai hàng ngày và không bảo vệ khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Để bảo vệ sức khỏe sinh sản một cách toàn diện và bền vững, việc duy trì một phương pháp tránh thai chủ động, thường xuyên và sử dụng các biện pháp bảo vệ an toàn như bao cao su là lựa chọn tối ưu. Luôn tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ để lựa chọn phương pháp phù hợp nhất với tình trạng sức khỏe của bạn.