Thuốc ngừa thai cấp tốc: Định nghĩa, Cơ chế, Phân loại, Cách sử dụng và Tác dụng phụ

Thuốc ngừa thai cấp tốc là một biện pháp can thiệp y tế được thiết kế để ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn, sử dụng trong một khoảng thời gian ngắn sau khi xảy ra quan hệ tình dục không được bảo vệ hoặc khi biện pháp tránh thai thường lệ thất bại (theo Tổ chức Y tế Thế giới – WHO) . Đây là một giải pháp tình thế, không phải là phương pháp tránh thai định kỳ.

Cơ chế hoạt động chính của thuốc là trì hoãn hoặc ngăn chặn quá trình rụng trứng (ovulation) . Thuốc không gây phá thai, nghĩa là không thể chấm dứt một thai kỳ đã hình thành (khi trứng đã thụ tinh và làm tổ trong tử cung), theo Hiệp hội Các bác sĩ Sản phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) .

Thuốc ngừa thai cấp tốc được phân loại chủ yếu dựa trên hoạt chất, bao gồm thuốc chứa Levonorgestrel (hiệu quả trong 72 giờ) và thuốc chứa Ulipristal Acetate (hiệu quả trong 120 giờ) . Sự khác biệt về hoạt chất và cửa sổ thời gian sử dụng là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả của thuốc .

Việc sử dụng thuốc đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt về thời điểm “vàng” (càng sớm càng tốt) để đạt hiệu quả tối ưu . Mặc dù tương đối an toàn cho hầu hết phụ nữ, thuốc có thể gây ra các tác dụng phụ ngắn hạn như buồn nôn, đau đầu, hoặc xáo trộn tạm thời chu kỳ kinh nguyệt .

1. Thuốc ngừa thai cấp tốc là gì?

Ảnh trên: Thuốc ngừa thai cấp tốc

Thuốc ngừa thai cấp tốc là các phương pháp nội tiết tố (hormone) được sử dụng để ngăn ngừa mang thai sau một lần quan hệ tình dục không được bảo vệ hoặc khi biện pháp tránh thai khác thất bại . Các tình huống này bao gồm bao cao su bị rách, quên uống thuốc tránh thai hàng ngày, hoặc không sử dụng bất kỳ biện pháp bảo vệ nào.

Theo Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), đây là một biện pháp an toàn và hiệu quả nhưng chỉ nên được sử dụng trong các tình huống khẩn cấp, không thay thế cho các phương pháp tránh thai thông thường . Thuốc hoạt động chủ yếu bằng cách ngăn cản hoặc trì hoãn sự rụng trứng, và không có tác dụng nếu quá trình thụ tinh và làm tổ đã diễn ra .

2. Cơ chế hoạt động của thuốc ngừa thai cấp tốc như thế nào?

Cơ chế chính của thuốc là trì hoãn hoặc ngăn cản sự rụng trứng (ovulation) . Nếu không có trứng rụng, tinh trùng không thể gặp trứng để thụ tinh. Thuốc cũng có thể làm dày lớp chất nhầy ở cổ tử cung, khiến tinh trùng khó di chuyển hơn để gặp trứng.

Để hiểu rõ hơn về cơ chế này, cần phân biệt các điểm sau:

– Ngăn rụng trứng: Thuốc (đặc biệt là Ulipristal Acetate) có hiệu quả nhất khi được dùng trước thời điểm rụng trứng, ngăn chặn đỉnh hormone LH (Luteinizing hormone) gây ra rụng trứng .

Ảnh trên: Ức chế sự rụng trứng

– Không phá thai: Thuốc ngừa thai cấp tốc không hiệu quả sau khi trứng đã được thụ tinh và làm tổ trong niêm mạc tử cung . Đây là định nghĩa y tế về mang thai. Do đó, thuốc không phải là thuốc phá thai (như Mifepristone).

3. Các loại thuốc ngừa thai cấp tốc phổ biến là gì?

Trên thị trường hiện có hai loại thuốc ngừa thai cấp tốc chính, được phân loại dựa trên hoạt chất và thời gian sử dụng hiệu quả :

Thuốc chứa Levonorgestrel (Loại 72 giờ)

Đây là loại phổ biến nhất, chứa Levonorgestrel (một progestin tổng hợp), được FDA chấp thuận sử dụng trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi quan hệ . Thuốc có thể được bán dưới dạng một liều 1.5mg hoặc hai liều 0.75mg (cách nhau 12 giờ, mặc dù nghiên cứu mới cho thấy dùng 1 liều duy nhất hiệu quả tương đương) . Hiệu quả của thuốc giảm dần theo thời gian và giảm đáng kể nếu sử dụng sau 72 giờ.

Ảnh trên: Thuốc Levonorgestrel

Thuốc chứa Ulipristal Acetate (Loại 120 giờ)

Loại thuốc này chứa hoạt chất Ulipristal Acetate (UPA), được coi là hiệu quả hơn Levonorgestrel, đặc biệt khi sử dụng gần thời điểm rụng trứng . UPA được FDA chấp thuận sử dụng trong vòng 120 giờ (5 ngày) sau khi quan hệ không bảo vệ, và hiệu quả của nó duy trì ổn định trong suốt 5 ngày này . Thuốc này thường cần kê đơn ở nhiều quốc gia.

So sánh hiệu quả giữa Levonorgestrel và Ulipristal Acetate

Để lựa chọn phương pháp phù hợp, việc so sánh hai loại thuốc này là cần thiết . Dưới đây là bảng so sánh dựa trên các tiêu chí y khoa:

Tiêu Chí	Thuốc chứa Levonorgestrel (LNG)	Thuốc chứa Ulipristal Acetate (UPA)
Hoạt chất	Progestin tổng hợp (1.5mg)	Chất điều biến thụ thể Progesterone chọn lọc
Cửa sổ sử dụng	Hiệu quả tốt nhất trong 72 giờ (3 ngày)	Hiệu quả ổn định trong 120 giờ (5 ngày)
Hiệu quả	Giảm nguy cơ mang thai khoảng 85-89%	Giảm nguy cơ mang thai khoảng 98-99% (hiệu quả hơn LNG)
Ảnh hưởng bởi cân nặng	Hiệu quả có thể giảm ở phụ nữ > 75kg (BMI > 26)	Hiệu quả hơn LNG ở người béo phì, nhưng cũng giảm ở mức > 85kg
Yêu cầu (Việt Nam)	Không cần kê đơn (OTC)	Thường cần kê đơn

4. Hướng dẫn sử dụng thuốc ngừa thai cấp tốc đúng cách?

Việc sử dụng đúng cách ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của thuốc.

Thời điểm vàng để sử dụng thuốc là khi nào?

Thuốc ngừa thai cấp tốc cần được sử dụng càng sớm càng tốt sau khi quan hệ không bảo vệ . Hiệu quả của thuốc, đặc biệt là loại chứa Levonorgestrel, giảm đáng kể theo thời gian. Mặc dù cửa sổ thời gian cho phép là 72 giờ hoặc 120 giờ, việc sử dụng trong 24 giờ đầu tiên luôn mang lại hiệu quả cao nhất .

Uống thuốc sau khi ăn hay trước khi ăn?

Ảnh trên: Bạn có thể uống thuốc vào bất kỳ lúc nào

Việc ăn uống không ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả của thuốc, bạn có thể uống thuốc vào bất kỳ lúc nào . Tuy nhiên, một số người gặp tác dụng phụ là buồn nôn. Uống thuốc sau bữa ăn nhẹ có thể giúp giảm cảm giác buồn nôn này.

Cần làm gì nếu bị nôn sau khi uống thuốc?

Bạn cần liên hệ với bác sĩ hoặc dược sĩ để được tư vấn, nếu bị nôn trong vòng 2 đến 3 giờ sau khi uống thuốc . Có khả năng cơ thể chưa hấp thụ đủ thuốc, và bạn có thể cần phải uống một liều khác . Thời gian cụ thể (2 hay 3 giờ) tùy thuộc vào loại thuốc bạn sử dụng (đọc kỹ hướng dẫn đi kèm) .

5. Hiệu quả của thuốc ngừa thai cấp tốc là bao nhiêu phần trăm?

Hiệu quả của thuốc ngừa thai cấp tốc phụ thuộc vào loại thuốc và thời điểm sử dụng, có thể giảm nguy cơ mang thai từ 75% đến 99% (theo ACOG) . Loại chứa Ulipristal Acetate (UPA) được báo cáo là hiệu quả hơn (khoảng 98-99%) và duy trì hiệu quả ổn định trong 120 giờ . Loại chứa Levonorgestrel (LNG) có hiệu quả khoảng 85-89% nếu dùng trong 72 giờ, và hiệu quả cao nhất trong 24 giờ đầu .

Cần lưu ý, không có thuốc ngừa thai cấp tốc nào đạt hiệu quả 100% .

6. Tác dụng phụ thường gặp khi sử dụng thuốc ngừa thai cấp tốc là gì?

Thuốc ngừa thai cấp tốc được coi là an toàn, nhưng có thể gây ra một số tác dụng phụ ngắn hạn .

Các tác dụng phụ ngắn hạn

Các tác dụng phụ này thường nhẹ và tự hết sau 1-2 ngày mà không cần điều trị :

– Buồn nôn hoặc nôn mửa

Ảnh trên: Buồn nôn

– Đau đầu, chóng mặt

– Mệt mỏi

– Đau bụng dưới

– Căng tức ngực

– Chảy máu âm đạo bất thường (chảy máu nhẹ giữa kỳ kinh)

Tác dụng phụ có ảnh hưởng đến kinh nguyệt không?

Việc sử dụng thuốc ngừa thai cấp tốc có thể gây xáo trộn tạm thời chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo của bạn . Chu kỳ của bạn có thể đến sớm hơn hoặc trễ hơn vài ngày so với bình thường. Lượng máu kinh cũng có thể nhiều hơn hoặc ít hơn. Tình trạng này thường sẽ ổn định trở lại vào chu kỳ sau đó.

7. Những trường hợp nào không nên sử dụng thuốc ngừa thai cấp tốc?

Hầu hết phụ nữ đều có thể sử dụng thuốc ngừa thai cấp tốc một cách an toàn (theo WHO) . Tuy nhiên, cần thông báo cho bác sĩ nếu bạn có tiền sử dị ứng nặng với bất kỳ thành phần nào của thuốc. Đối với thuốc chứa UPA, cần thận trọng ở những người bị hen suyễn nặng đang điều trị bằng glucocorticoid . Thuốc không hiệu quả nếu bạn đã mang thai .

8. Tần suất sử dụng thuốc ngừa thai cấp tốc an toàn là bao nhiêu?

Ảnh trên: Thuốc ngừa thai cấp tốc

Thuốc ngừa thai cấp tốc chỉ nên được sử dụng trong trường hợp khẩn cấp và không nên lạm dụng như một phương pháp tránh thai thường xuyên . Việc sử dụng thuốc nhiều lần (ví dụ, nhiều hơn 1-2 lần trong một chu kỳ kinh nguyệt) có thể làm tăng nguy cơ rối loạn kinh nguyệt và tăng tổng liều hormone không cần thiết .

Uống thuốc ngừa thai cấp tốc nhiều có bị vô sinh không?

Hiện không có bằng chứng khoa học nào cho thấy việc sử dụng thuốc ngừa thai cấp tốc, ngay cả khi lặp lại, sẽ gây vô sinh (theo WHO) . Tuy nhiên, lạm dụng thuốc cho thấy bạn chưa có phương pháp tránh thai chủ động hiệu quả, làm tăng nguy cơ mang thai ngoài ý muốn và các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs) .

9. Các biện pháp tránh thai chủ động và an toàn hơn?

Thuốc ngừa thai cấp tốc là giải pháp tình thế. Để bảo vệ sức khỏe sinh sản lâu dài, bạn nên xem xét các biện pháp tránh thai chủ động, có kế hoạch. Các phương pháp này được chia thành hai nhóm chính:

– Phương pháp nội tiết tố (Hormonal): Bao gồm thuốc tránh thai hàng ngày, miếng dán tránh thai, que cấy tránh thai, vòng tránh thai nội tiết. Các phương pháp này có hiệu quả rất cao khi sử dụng đúng cách.

– Phương pháp rào cản (Barrier): Phương pháp này không chứa hormone và hoạt động bằng cách ngăn tinh trùng gặp trứng.

Một trong những biện pháp rào cản hiệu quả và phổ biến nhất là bao cao su. Ưu điểm lớn của bao cao su là, ngoài việc ngăn ngừa mang thai, đây là phương pháp duy nhất giúp bảo vệ khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs), bao gồm cả HIV.

Ảnh trên: Bao cao su mỏng bcs sagami 0.01

Để đảm bảo trải nghiệm an toàn và chất lượng, việc lựa chọn sản phẩm chính hãng là rất quan trọng. Nếu bạn đang tìm kiếm một địa chỉ đáng tin cậy, shop người lớn uy tín tại Quân Tử Nhỏ là một lựa chọn hàng đầu. Với hơn 100.000 khách hàng đã tin dùng, shop cam kết tư vấn tận tâm và giao hàng siêu kín đáo, bảo vệ tuyệt đối sự riêng tư của bạn.

10. Câu hỏi thường gặp

1. Uống thuốc ngừa thai cấp tốc có làm chậm kinh không?

Thuốc có thể làm chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo của bạn đến sớm hơn hoặc trễ hơn (thường trong vòng 1 tuần) so với dự kiến . Nếu bạn bị trễ kinh quá 1 tuần, nên thử thai.

2. Uống thuốc ngừa thai cấp tốc 2 lần trong 1 tháng có sao không?

Việc này không gây nguy hiểm nghiêm trọng nhưng không được khuyến khích . Nó có thể gây rối loạn kinh nguyệt đáng kể và cho thấy bạn cần một phương pháp tránh thai thường xuyên, ổn định hơn.

3. Thuốc ngừa thai cấp tốc có tác dụng trong bao lâu?

Thuốc chỉ có tác dụng cho lần quan hệ không bảo vệ ĐÃ XẢY RA trước khi uống thuốc . Thuốc không bảo vệ bạn cho các lần quan hệ tình dục xảy ra SAU KHI uống thuốc.

4. Uống thuốc rồi quan hệ ngay sau đó có an toàn không?

Hoàn toàn không an toàn . Thuốc chỉ bảo vệ cho lần quan hệ TRƯỚC ĐÓ. Bạn phải sử dụng một biện pháp rào cản (như bao cao su) cho mọi lần quan hệ sau khi uống thuốc.

5. Thuốc ngừa thai cấp tốc có 100% hiệu quả không?

Không có phương pháp nào là 100% hiệu quả . Mặc dù hiệu quả cao (lên đến 99% với UPA), vẫn có một tỷ lệ nhỏ thất bại, đặc biệt nếu uống muộn hoặc nôn sau khi uống.

6. Đang cho con bú có uống thuốc ngừa thai cấp tốc được không?

 

Ảnh trên: Thuốc chứa Levonorgestrel

Loại chứa Levonorgestrel được coi là an toàn khi cho con bú (theo ACOG) . Mặc dù một lượng nhỏ hormone có thể qua sữa mẹ, nó không gây hại cho em bé.

7. Dấu hiệu uống thuốc ngừa thai cấp tốc thành công là gì?

Dấu hiệu đáng tin cậy nhất là khi bạn có kinh nguyệt đúng kỳ hoặc gần đúng kỳ (sớm/trễ vài ngày) . Nếu bạn trễ kinh quá 1 tuần, bạn nên làm xét nghiệm thử thai.

8. Uống thuốc ngừa thai cấp tốc có gây mang thai ngoài tử cung không?

Không có bằng chứng nào cho thấy thuốc ngừa thai cấp tốc gây mang thai ngoài tử cung (theo WHO) . Thực tế, bằng cách ngăn ngừa mang thai, thuốc làm giảm tổng thể nguy cơ mang thai ngoài tử cung.

9. Cần làm gì sau khi đã uống thuốc ngừa thai cấp tốc?

Bạn nên sử dụng biện pháp tránh thai rào cản (như bao cao su) cho đến kỳ kinh tiếp theo . Hãy theo dõi chu kỳ kinh nguyệt và thử thai nếu bị trễ kinh quá 1 tuần.

10. Mua thuốc ngừa thai cấp tốc ở đâu?

Loại chứa Levonorgestrel (72 giờ) thường được bán không cần kê đơn (OTC) tại các nhà thuốc uy tín . Loại chứa Ulipristal Acetate (120 giờ) có thể yêu cầu kê đơn từ bác sĩ.

Ảnh trên: Thuốc chứa Levonorgestrel thường được bán tại các nhà thuốc uy tín

11. Kết luận

Thuốc ngừa thai cấp tốc là một công cụ y tế quan trọng và an toàn, giúp phụ nữ có thêm một lựa chọn để ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn sau các tình huống rủi ro. Tuy nhiên, chìa khóa để sử dụng hiệu quả nằm ở việc hiểu rõ: đây là biện pháp khẩn cấp, không phải là giải pháp tránh thai thường xuyên.

Hiệu quả của thuốc phụ thuộc vào việc sử dụng càng sớm càng tốt, và không có phương pháp nào đảm bảo 100%. Lạm dụng thuốc có thể dẫn đến rối loạn kinh nguyệt và không bảo vệ bạn khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Vì vậy, sau khi sử dụng biện pháp khẩn cấp, đây là thời điểm thích hợp để tham khảo ý kiến bác sĩ về các phương pháp tránh thai chủ động, lâu dài và phù hợp hơn với lối sống của bạn, chẳng hạn như bao cao su, thuốc hàng ngày, hoặc que cấy, để bảo vệ sức khỏe sinh sản một cách bền vững.