Queerbaiting Là Gì? Khi Tình Yêu LGBT Chỉ Là Mồi Câu View Rẻ Tiền

 

Bạn đã bao giờ xem một bộ phim, theo dõi một cặp nhân vật (thường là cùng giới) có những tương tác “trên tình bạn, dưới tình yêu” một cách mãnh liệt chưa? Bạn đắm chìm trong từng ánh mắt họ trao nhau, từng cử chỉ quan tâm đầy ẩn ý, và con tim bạn gào thét: “Làm ơn đến với nhau đi!”. Bạn lên mạng, tham gia vào các cộng đồng người hâm mộ (fandom), nơi hàng ngàn người khác cũng “đẩy thuyền” cặp đôi này giống bạn. Nhà sản xuất, diễn viên liên tục “thả thính” về mối quan hệ của họ trong các cuộc phỏng vấn, hứa hẹn những điều lớn lao sắp tới. Bạn chờ đợi, bạn hy vọng, bạn tin tưởng.

Thế rồi, bộ phim kết thúc. Một người trong cặp đôi ấy đột ngột có bạn gái, hoặc tệ hơn, một người hy sinh một cách lãng xẹt. Mối quan hệ của họ được khẳng định chắc nịch là “tình anh em”, “tình chị em” trong sáng không hơn không kém. Mọi hint, mọi ẩn ý, mọi lời hứa hẹn tan thành mây khói. Bạn cảm thấy hụt hẫng, tức giận, và trên hết là cảm giác bị lừa dối. Nếu bạn đã từng trải qua cảm giác này, xin chia buồn, rất có thể bạn vừa là nạn nhân của một chiêu trò marketing tinh vi mang tên Queerbaiting.

Đây không chỉ là câu chuyện của riêng bạn, mà là trải nghiệm chung của rất nhiều người, đặc biệt là những người thuộc cộng đồng LGBT+. Họ thấy một tia hy vọng về sự hiện diện của mình trên màn ảnh, để rồi bị dập tắt một cách phũ phàng. Vậy chính xác thì queerbaiting là gì và tại sao nó lại trở thành một vấn nạn nhức nhối trong ngành công nghiệp giải trí? Hãy cùng Quân Tử Nhỏ bóc tách từng lớp vỏ của chiêu trò “hút view” đầy tranh cãi này nhé.

1. Định Nghĩa Cốt Lõi: Vậy Chính Xác Queerbaiting Là Gì?

Để hiểu một cách đơn giản nhất, Queerbaiting (tạm dịch: “nhử mồi bằng yếu tố queer”) là một kỹ thuật marketing được sử dụng trong các sản phẩm giải trí (phim ảnh, chương trình truyền hình, âm nhạc, sách truyện…). Kỹ thuật này cố tình gợi ý đồng tính hoặc tạo ra những tương tác lãng mạn, căng thẳng tình dục (sexual tension) giữa các nhân vật cùng giới để thu hút khán giả, đặc biệt là khán giả thuộc cộng đồng LGBT+, nhưng không bao giờ thực sự xác nhận hay thể hiện một cách rõ ràng mối quan hệ đó là đồng tính.

Hãy tưởng tượng bạn đang đi câu cá. Queerbaiting chính là hành động bạn gắn một con mồi thơm ngon vào lưỡi câu và quăng xuống nước. Đàn cá (khán giả) bị thu hút bởi con mồi (những hint, những ẩn ý về mối quan hệ đồng tính), chúng bơi theo, đớp nhử, tạo nên sự sôi động. Nhưng người câu cá (nhà sản xuất) không bao giờ có ý định thực sự để con cá nào ăn được mồi. Họ chỉ muốn giữ chúng lượn lờ xung quanh, tạo ra sự chú ý và bàn tán. Mục đích cuối cùng không phải là kể một câu chuyện tình yêu LGBT chân thật, mà là lợi dụng sự tò mò và khao khát được thể hiện của cộng đồng này để tăng rating, bán vé, và kiếm lợi nhuận.

Ảnh trên: Queerbaiting Là Gì

2. Nguồn Gốc Và Lịch Sử Của Thuật Ngữ Queerbaiting

Thuật ngữ “queerbaiting” không phải do các nhà phê bình hàn lâm nghĩ ra. Nó được sinh ra từ chính nơi mà nó gây tổn thương nhiều nhất: văn hóa fandom. Vào khoảng những năm 2010, những người hâm mộ trên các diễn đàn như Tumblr, LiveJournal bắt đầu sử dụng thuật ngữ này để mô tả sự thất vọng của họ với các chương trình truyền hình nổi tiếng như “Supernatural” hay “Sherlock”.

Trong “Supernatural”, mối quan hệ giữa hai nhân vật nam Dean Winchester và thiên thần Castiel được xây dựng với vô số khoảnh khắc tình cảm sâu sắc, những lời hy sinh và ánh mắt chất chứa nhiều điều hơn cả tình anh em. Fandom đã bùng nổ với “thuyền” Destiel. Tương tự, trong “Sherlock” của đài BBC, mối quan hệ giữa Sherlock Holmes và John Watson cũng được khắc họa với những tình tiết lập lờ giới tính một cách có chủ đích, khiến khán giả liên tục đặt câu hỏi về bản chất thật sự của nó.

Các nhà sản xuất và diễn viên của cả hai series này thường xuyên thừa nhận sự tồn tại của các giả thuyết từ fan, thậm chí còn “đùa cợt” về nó trong các sự kiện giao lưu, nhưng lại không bao giờ xác nhận. Họ “vắt sữa” sự ủng hộ của fan LGBT+ cho đến tận cùng, nhưng cuối cùng lại chọn những cái kết “an toàn”, phủ nhận hoàn toàn khả năng về một mối quan hệ đồng tính. Chính từ sự phẫn nộ và cảm giác bị lợi dụng này, thuật ngữ queerbaiting là gì đã ra đời và lan rộng, trở thành một công cụ để cộng đồng gọi tên và phản kháng lại chiêu trò marketing thiếu công bằng này.

Ảnh trên: Vào khoảng những năm 2010, những người hâm mộ trên các diễn đàn như Tumblr, LiveJournal bắt đầu sử dụng thuật ngữ này để mô tả sự thất vọng của họ với các chương trình truyền hình nổi tiếng như “Supernatural” hay “Sherlock”.

3. Dấu Hiệu Nhận Biết Queerbaiting: Làm Sao Để Không Bị “Dắt Mũi”?

Không phải cứ hai nhân vật cùng giới thân thiết là queerbaiting. Việc phân biệt giữa một mối quan-hệ-được-xây-dựng-chậm-rãi (slow-burn) với một cú lừa queerbaiting đôi khi khá mong manh. Tuy nhiên, có một vài dấu hiệu “red flag” mà bạn có thể chú ý:

3.1. Hint Ngập Tràn Nhưng Không Bao Giờ Xác Nhận

Đây là dấu hiệu rõ ràng nhất. Phim liên tục “nhá hàng” bằng những cảnh quay cận mặt đầy ẩn ý, những câu thoại nước đôi, những cử chỉ thân mật quá mức cần thiết giữa hai nhân vật. Nhưng khi được hỏi trực tiếp, biên kịch hay đạo diễn lại trả lời theo kiểu: “Ồ, đó là tùy vào cách diễn giải của khán giả” hoặc “Chúng tôi chỉ muốn thể hiện một tình bạn sâu sắc thôi”.

3.2. Sự Mâu Thuẫn Giữa Nội Dung Phim Và Phát Ngôn Ngoài Lề

Trong phim, hai nhân vật có thể nhìn nhau như thể họ là cả thế giới của nhau. Nhưng trong các buổi phỏng vấn, đội ngũ sản xuất lại cười cợt và gạt phắt đi khả năng họ là một cặp đôi. Họ nhận thức được sự tồn tại của fan LGBT+ nhưng lại đối xử với mong muốn của fan như một trò đùa.

3.3. Cái Kết “No Homo” Đi Vào Lòng Đất

Sau nhiều mùa phim “thả thính”, bộ phim đột ngột cho một trong hai nhân vật (hoặc cả hai) có người yêu khác giới một cách chóng vánh, khiên cưỡng. Hoặc một kịch bản tàn nhẫn hơn là “Bury Your Gays” (Chôn vùi người đồng tính), nơi nhân vật được hint là đồng tính sẽ có một cái chết bi thảm, thường là ngay sau khi họ vừa bộc lộ tình cảm. Đây là cách “tiện lợi” để vừa tạo drama, vừa né tránh việc phải phát triển một mối quan hệ đồng tính thực sự.

4. Tại Sao Queerbaiting Lại Gây Hại? Không Chỉ Là “Xem Phim Thôi Mà”?

Nhiều người có thể cho rằng: “Chỉ là phim ảnh thôi, làm gì căng vậy?”. Nhưng tác động của queerbaiting sâu sắc hơn chúng ta tưởng, đặc biệt là với một cộng đồng vốn đã phải đối mặt với nhiều định kiến và thiếu thốn sự công nhận.

4.1. Khai Thác Và Vô Hình Hóa Cộng Đồng LGBT+

Ảnh trên: Khai Thác Và Vô Hình Hóa Cộng Đồng LGBT+

Tác hại của queerbaiting lớn nhất chính là nó biến tình yêu, danh tính và câu chuyện của người LGBT+ thành một công cụ kiếm tiền. Các nhà sản xuất muốn có được “đồng tiền hồng” (pink dollar) từ cộng đồng này, nhưng lại không dám đối mặt với rủi ro bị khán giả bảo thủ hoặc các thị trường quốc tế khó tính tẩy chay. Họ muốn “ăn cả hai mang”: vừa có được sự ủng hộ của fan cấp tiến, vừa giữ được lòng khán giả truyền thống. Kết quả là, cộng đồng LGBT+ cảm thấy mình bị lợi dụng. Họ bỏ thời gian, tiền bạc, cảm xúc để ủng hộ một sản phẩm, để rồi nhận ra sự hiện diện của họ chỉ là một con mồi, không hơn không kém.

4.2. Củng Cố Định Kiến Rằng Tình Yêu Đồng Tính Là “Bất Thường”

Khi một mối quan hệ đồng tính chỉ được tồn tại ở dạng “ẩn ý”, “gợi mở” mà không bao giờ được gọi tên một cách chính thức, nó vô tình củng cố một thông điệp ngầm độc hại: tình yêu đồng tính là một cái gì đó đáng xấu hổ, cần phải che đậy, không thể đường đường chính chính tồn tại như tình yêu dị tính. Nó khiến cho những người trẻ đang trong giai đoạn khám phá bản thân cảm thấy bối rối và đơn độc, vì họ không tìm thấy những hình mẫu tích cực và chân thực về chính mình trên truyền thông đại chúng.

4.3. Gây Mệt Mỏi Về Cảm Xúc (Emotional Fatigue)

Đối với nhiều người LGBT+, việc nhìn thấy một cặp đôi giống mình trên màn ảnh không chỉ là giải trí, đó là sự công nhận, là niềm hy vọng. Việc liên tục hy vọng rồi lại thất vọng tạo ra một sự mệt mỏi về cảm xúc. Họ phải “đào bới”, “phân tích” từng chi tiết nhỏ để tìm kiếm sự hiện diện của mình, thay vì có thể thoải mái thưởng thức một câu chuyện tình yêu được kể một cách trọn vẹn. Cảm giác này giống như bạn luôn phải ăn “đồ thừa” trong một bữa tiệc mà người khác được ăn món chính vậy.

5. Phân Biệt Queerbaiting Và “Tẩy Trắng Cầu Vồng” (Rainbow Washing)

Queerbaiting và Tẩy trắng cầu vồng (Rainbow Washing) là hai anh em họ hàng gần. Nếu queerbaiting là “nhử mồi” bằng hint, thì rainbow washing là hành động các thương hiệu, tập đoàn đột nhiên thay logo thành màu cầu vồng vào Tháng Tự Hào (Pride Month), tung ra các chiến dịch marketing LGBT rầm rộ, nhưng chính sách nội bộ của họ lại không hề ủng hộ nhân viên LGBT+, hoặc họ vẫn tài trợ cho các chính trị gia có quan điểm chống lại cộng đồng này.

Điểm chung của cả hai là đều lợi dụng hình ảnh của cộng đồng LGBT+ cho mục đích thương mại mà không có sự cam kết và ủng hộ thực chất. Queerbaiting thường diễn ra trong lĩnh vực giải trí, trong khi rainbow washing phổ biến hơn ở mảng thương hiệu và doanh nghiệp. Cả hai đều là biểu hiện của một chủ nghĩa tư bản cơ hội, chỉ nhìn thấy cộng đồng LGBT+ như một thị trường tiềm năng để khai thác.

Ảnh trên: Phân Biệt Queerbaiting Và “Tẩy Trắng Cầu Vồng” (Rainbow Washing)

6. Queerbaiting Tại Việt Nam: Từ MV Nhạc Việt Đến Web-drama

Đừng nghĩ rằng queerbaiting là câu chuyện ở đâu xa xôi. Ngay tại Việt Nam, hiện tượng này cũng đang len lỏi và phát triển, đặc biệt trong bối cảnh các sản phẩm về cặp đôi đam mỹ, cặp đôi bách hợp ngày càng được yêu thích.

Nhiều MV ca nhạc xây dựng kịch bản hai nhân vật nam chính có những tương tác cực kỳ thân mật, tạo nên một câu chuyện tình dang dở đầy tiếc nuối. Các web-drama thì khai thác triệt để “phản ứng hóa học” của diễn viên, tạo ra vô số khoảnh khắc “tình bể bình” để fan “đẩy thuyền”. Nhưng khi câu chuyện đi đến hồi kết, mọi thứ thường được lái về “tình anh em” hoặc một cái kết mở đầy lưng chừng.

Mục đích rõ ràng là để câu view, tạo trend trên mạng xã hội. Mặc dù sự xuất hiện này có thể được coi là một bước tiến nhỏ so với việc không có gì cả, nhưng chúng ta cần phải tỉnh táo để nhận ra đâu là sự đại diện LGBT trên truyền thông một cách chân thành, đâu chỉ là chiêu trò lập lờ giới tính để thu lợi.

7. Queerbaiting vs. Sự Thể Hiện Tinh Tế Và Quyền Diễn Giải Của Khán Giả

Đây là một lằn ranh rất quan trọng. Có những tác phẩm không queerbaiting, nhưng vẫn kể câu chuyện LGBT một cách tinh tế, ẩn ý, đặc biệt là trong các bối cảnh xã hội hoặc lịch sử mà việc công khai là không thể. Ví dụ như trong bộ phim “Portrait of a Lady on Fire”, tình yêu của hai người phụ nữ được thể hiện qua những ánh nhìn, những cái chạm tay đầy khao khát, và nó hoàn toàn có chủ đích, chân thật.

Sự khác biệt cốt lõi nằm ở chủ đích (intent).

– Queerbaiting: Chủ đích là lợi dụng, câu view. Tác giả biết khán giả muốn gì nhưng cố tình không cho, chỉ nhử.

– Thể hiện tinh tế: Chủ đích là kể một câu chuyện chân thật trong một bối cảnh bị kìm nén. Tác giả tôn trọng nhân vật và khán giả.

Quyền diễn giải của khán giả là quan trọng, nhưng nó không thể là cái cớ để các nhà sản xuất trốn tránh trách nhiệm. Khi họ chủ động tạo ra hint, họ phải chịu trách nhiệm về kỳ vọng mà họ đã gieo rắc.

Ảnh trên: Bộ phim “Portrait of a Lady on Fire”, tình yêu của hai người phụ nữ được thể hiện qua những ánh nhìn, những cái chạm tay đầy khao khát, và nó hoàn toàn có chủ đích, chân thật.

8. Vai Trò Của Diễn Viên Trong Queerbaiting

Các diễn viên đôi khi cũng bị đặt vào một tình thế khó xử. Họ có thể được đạo diễn yêu cầu phải diễn những cảnh thân mật, hoặc được đội ngũ PR khuyến khích “chiều fan” trong các buổi giao lưu. Một số diễn viên thực sự ủng hộ cộng đồng và chỉ làm theo kịch bản. Nhưng cũng có những người tích cực tham gia vào việc “thả thính”, biến nó thành một phần thương hiệu cá nhân để tăng độ nổi tiếng.

Khi một diễn viên dị tính liên tục “đùa giỡn” về khả năng nhân vật của mình là đồng tính, hoặc có những hành động fan-service quá đà với bạn diễn cùng giới, họ cũng đang góp phần vào hành vi queerbaiting. Điều này khác hoàn toàn với việc một diễn viên thể hiện sự ủng hộ chân thành và tôn trọng đối với cộng an và nhân vật của họ.

9. Phản Ứng Của Cộng Đồng: Từ Thất Vọng Đến Sức Mạnh Phản Kháng

Ban đầu, phản ứng chung là sự tổn thương và thất vọng. Nhưng dần dần, cộng đồng đã biến sự thất vọng đó thành hành động. Việc tạo ra và lan truyền thuật ngữ queerbaiting là gì chính là bước đầu tiên. Giờ đây, khán giả đã có ngôn ngữ để chỉ trích và yêu cầu sự thay đổi.

Các chiến dịch trên mạng xã hội, các bài viết phân tích, các video essay trên YouTube… đã tạo ra một áp lực không nhỏ lên các nhà sản xuất. Họ không thể dễ dàng “dắt mũi” khán giả như trước nữa. Nhiều người bắt đầu tẩy chay các sản phẩm có dấu hiệu queerbaiting rõ ràng và chuyển sang ủng hộ những tác phẩm có sự đại diện chân chính.

10. Xây Dựng Một Tình Yêu Đích Thực: Từ Màn Ảnh Đến Đời Thực

Ảnh trên: Bao cao su sagami 0.02 hộp 6s

Khi chúng ta bàn về sự chân thật trong các câu chuyện trên màn ảnh, về khao khát những mối quan hệ được khắc họa một cách trọn vẹn và không giả dối, điều đó cũng phản ánh một nhu cầu sâu sắc trong chính cuộc sống của mỗi người: nhu cầu về sự kết nối đích thực. Chúng ta mệt mỏi với những thứ “mồi nhử”, những mối quan hệ “lập lờ” không chỉ trong phim ảnh mà cả ngoài đời. Chúng ta tìm kiếm sự chân thành trong cảm xúc và cả sự hòa hợp trong những khoảnh khắc riêng tư nhất.

Cũng giống như việc lựa chọn một bộ phim hay để thưởng thức, việc chăm sóc cho đời sống tình cảm và tình dục của bản thân cũng cần sự tinh tế và lựa chọn thông minh. Để mỗi cuộc yêu đều là một sự thăng hoa của cảm xúc chân thật chứ không phải một sự gượng ép, những sản phẩm hỗ trợ như bao cao su chất lượng để bảo vệ an toàn hay một chút gel bôi trơn để tăng thêm phần mượt mà, hứng khởi có thể là chất xúc tác tuyệt vời. Điều quan trọng là tìm đến một nơi đáng tin cậy, nơi bạn không chỉ mua một sản phẩm, mà còn nhận được sự tư vấn tận tâm để tìm thấy điều phù hợp nhất với mình. Nếu bạn cũng đang tìm kiếm sự chân thật và chất lượng đó, hãy thử ghé thăm Quân Tử Nhỏ. Với uy tín đã được khẳng định qua hơn 100.000 khách hàng, đội ngũ tư vấn chuyên nghiệp và dịch vụ giao hàng siêu kín đáo, đây có thể là nơi giúp bạn viết nên câu chuyện tình yêu nồng nàn và đích thực của riêng mình, không cần bất kỳ “mồi nhử” nào cả.

Ảnh trên: Chày rung tình yêu Lilo

11. Tương Lai Của Sự Đại Diện LGBT Trên Truyền Thông: Ánh Sáng Cuối Đường Hầm

Tin vui là, nhờ vào sự phản kháng mạnh mẽ của khán giả, tình hình đang dần thay đổi. Ngày càng có nhiều bộ phim và chương trình truyền hình dám thể hiện các nhân vật và câu chuyện LGBT một cách công khai và đa dạng. Các tác phẩm như “Heartstopper”, “Schitt’s Creek”, “Sex Education” đã chứng minh rằng việc kể những câu chuyện LGBT chân thành không chỉ nhân văn mà còn có thể thành công rực rỡ về mặt thương mại.

Các nhà sáng tạo đang nhận ra rằng khán giả ngày nay thông minh hơn. Họ không chỉ muốn những “gợi ý đồng tính” hời hợt, họ muốn những nhân vật có chiều sâu, những câu chuyện có ý nghĩa. Họ muốn thấy tình yêu, dù ở bất kỳ dạng thức nào, cũng được tôn vinh một cách xứng đáng.

12. Làm Sao Để Trở Thành Một Khán Giả Thông Thái Và Một Đồng Minh Tích Cực?

Đọc xong bài viết này, bạn có thể làm gì?

12.1. Nâng Cao Nhận Thức

Điều đầu tiên và quan trọng nhất là nhận biết được queerbaiting là gì và các hình thức của nó. Khi xem một sản phẩm, hãy tự đặt câu hỏi: “Mối quan hệ này có đang được xây dựng một cách chân thành không, hay chỉ là một chiêu trò để giữ chân mình?”.

12.2. “Vote With Your Wallet” (Bỏ Phiếu Bằng Ví Tiền Của Bạn)

Hãy dùng tiền bạc và thời gian của bạn một cách khôn ngoan. Tích cực ủng hộ (xem phim, mua sản phẩm, lan truyền thông tin) những tác phẩm có sự đại diện LGBT trên truyền thông một cách tích cực và chân thực. Ngược lại, hãy cân nhắc việc giảm bớt sự quan tâm đối với những sản phẩm mà bạn cảm thấy đang queerbaiting. Sức mạnh của người tiêu dùng là một vũ khí vô cùng lợi hại.

12.3. Lên Tiếng Một Cách Văn Minh

Nếu bạn nhận thấy một hành vi queerbaiting, hãy lên tiếng. Viết một bài review, tham gia thảo luận trên mạng xã hội, chia sẻ các bài viết phân tích… Sự thảo luận của cộng đồng sẽ tạo ra áp lực và thúc đẩy sự thay đổi. Tuy nhiên, hãy giữ một thái độ văn minh, tập trung vào việc phân tích tác phẩm thay vì tấn công cá nhân.

Ảnh trên: Nếu bạn nhận thấy một hành vi queerbaiting, hãy lên tiếng. Viết một bài review, tham gia thảo luận trên mạng xã hội, chia sẻ các bài viết phân tích… Sự thảo luận của cộng đồng sẽ tạo ra áp lực và thúc đẩy sự thay đổi. Tuy nhiên, hãy giữ một thái độ văn minh, tập trung vào việc phân tích tác phẩm thay vì tấn công cá nhân.

13. Thách Thức Với Các Nhà Sáng Tạo: Làm Sao Để Không “Vô Tình” Queerbaiting?

Đối với các nhà làm phim, biên kịch chân chính, làm thế nào để xây dựng một mối quan hệ cùng giới sâu sắc mà không bị gắn mác queerbaiting? Câu trả lời nằm ở sự tôn trọng và cam kết. Nếu bạn có ý định xây dựng một cặp đôi queer, hãy đi đến cùng. Đừng sợ hãi. Hãy để họ có những khoảnh khắc của riêng mình, hãy để tình yêu của họ được phát triển và công nhận. Nếu bạn chỉ muốn khắc họa một tình bạn sâu sắc, hãy làm điều đó một cách rõ ràng, tránh sử dụng những ẩn dụ lãng mạn một cách có chủ đích chỉ để “câu kéo” một nhóm khán giả nhất định.

14. Kết Luận: Đòi Hỏi Sự Chân Thật, Từ Chối Làm “Mồi Câu”

Queerbaiting không phải là một khái niệm phức tạp, nó đơn giản là một lời hứa dối trá. Nó hứa hẹn sự công nhận nhưng lại trao đi sự vô hình. Nó hứa hẹn một câu chuyện tình yêu nhưng lại mang đến sự thất vọng. Trong một thế giới ngày càng cởi mở hơn, việc cộng đồng LGBT+ và các đồng minh của họ đòi hỏi sự đại diện chân thực, có chiều sâu và tôn trọng không phải là một yêu cầu quá đáng, đó là một lẽ tất yếu.

Hiểu rõ queerbaiting là gì không chỉ giúp bạn trở thành một người tiêu dùng thông thái hơn, mà còn là một cách để bạn thể hiện sự ủng hộ cộng đồng LGBT một cách thiết thực. Bằng cách từ chối trở thành “mồi câu” cho những chiêu trò marketing rẻ tiền, chúng ta đang cùng nhau tạo ra một không gian giải trí công bằng, đa dạng và chân thật hơn. Nơi mà mọi câu chuyện tình yêu, dù là của ai, đều xứng đáng được kể một cách trọn vẹn và tự hào.