Hướng dẫn dùng que thử thai: Nguyên lý, Các bước, Đọc kết quả và Yếu tố ảnh hưởng

Que thử thai hoạt động dựa trên nguyên lý miễn dịch học, phát hiện sự hiện diện của hormone Human Chorionic Gonadotropin (hCG) trong nước tiểu (FDA, 2023). hCG là hormone được nhau thai sản xuất ngay sau khi trứng đã thụ tinh làm tổ, và nồng độ của nó tăng nhanh trong những tuần đầu của thai kỳ.

Việc thực hiện các bước dùng que thử thai đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối, bao gồm lấy mẫu nước tiểu đúng thời điểm (ưu tiên buổi sáng), nhúng que theo đúng vạch giới hạn và thời gian quy định. Tuân thủ quy trình này là yếu tố then chốt để đảm bảo phản ứng hóa học trên que diễn ra chính xác.

Đọc kết quả que thử thai trong khoảng thời gian khuyến nghị của nhà sản xuất (thường là 3-5 phút) là một yêu cầu bắt buộc. Việc đọc quá sớm hoặc quá muộn có thể dẫn đến hiện tượng vạch mờ, bay hơi (evaporation line) hoặc kết quả âm tính/dương tính giả, gây hoang mang cho người sử dụng.

Kết quả thử thai bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như thời điểm thử (quá sớm), chất lượng que thử (hết hạn, bảo quản sai), mẫu nước tiểu bị pha loãng, hoặc ảnh hưởng từ các loại thuốc điều trị (ACOG, 2024). Hiểu rõ các yếu tố này giúp người dùng xác định tính hợp lệ của kết quả.

1. Nguyên lý hoạt động của que thử thai là gì?

Ảnh trên: Nguyên lý hoạt động

Que thử thai là một xét nghiệm miễn dịch sắc ký (immunochromatographic assay) được thiết kế để phát hiện định tính hormone hCG trong nước tiểu, một dấu hiệu sớm của việc mang thai (Theo Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ – FDA, 2023).

Hormone hCG (Human Chorionic Gonadotropin) là gì?

Hormone hCG được sản xuất bởi các tế bào trong nhau thai đang phát triển ngay sau khi trứng đã thụ tinh làm tổ trong thành tử cung (Hiệp hội Sản phụ khoa Hoa Kỳ – ACOG, 2024). Nồng độ hormone này tăng lên rất nhanh trong cơ thể người mẹ trong vài tuần đầu tiên của thai kỳ, thường tăng gấp đôi sau mỗi 48-72 giờ (NHS, 2023).

Que thử thai phát hiện hCG như thế nào?

Ảnh trên: Cấu tạo cơ bản

Bên trong que thử thai có chứa các kháng thể cụ thể được phủ một lớp hóa chất. Khi nước tiểu tiếp xúc với vùng hấp thụ, nó sẽ di chuyển qua que thử.

Vùng phản ứng: Nếu hCG có mặt trong nước tiểu, nó sẽ liên kết với các kháng thể mang thuốc nhuộm (thường là màu hồng hoặc xanh) (Theo FDA, 2023).

Vùng kết quả (T – Test): Phức hợp kháng thể-hCG này tiếp tục di chuyển đến vạch “Kết quả” (T). Tại đây, các kháng thể cố định khác sẽ bắt giữ phức hợp này, làm xuất hiện một vạch màu, báo hiệu kết quả dương tính.

Vùng kiểm soát (C – Control): Nước tiểu (dù có hCG hay không) tiếp tục di chuyển đến vạch “Kiểm soát” (C). Vạch này chứa các kháng thể khác và sẽ luôn hiện màu, xác nhận rằng que thử vẫn hoạt động tốt và lượng mẫu là đủ.

Độ nhạy (Sensitivity) của que thử thai nghĩa là gì?

Độ nhạy của que thử thai là nồng độ hCG tối thiểu trong nước tiểu mà que có thể phát hiện được, tính bằng mIU/mL (milli-quốc tế đơn vị mỗi mililit). Các que thử có độ nhạy cao (ví dụ: 10 mIU/mL hoặc 20 mIU/mL) có thể phát hiện thai sớm hơn so với các que có độ nhạy thấp (ví dụ: 25 mIU/mL hoặc 50 mIU/mL) (Theo Healthline, 2023). Hiểu rõ nguyên lý này là bước đầu tiên trong việc dùng que thử thai chính xác.

2. Thời điểm nào dùng que thử thai cho kết quả chính xác nhất?

Ảnh trên: Thời điểm chính xác nhất

Độ chính xác khi dùng que thử thai phụ thuộc phần lớn vào thời điểm thực hiện xét nghiệm. Hầu hết các nhà sản xuất khuyến nghị đợi cho đến ngày đầu tiên của kỳ kinh bị trễ để thử thai (Theo Mayo Clinic, 2024).

Nên thử thai sau khi trễ kinh bao nhiêu ngày?

Thời điểm tốt nhất để thử thai là 1 tuần sau ngày dự kiến có kinh nguyệt (ACOG, 2024). Tại thời điểm này, nếu bạn có thai, nồng độ hCG trong nước tiểu đã đủ cao để hầu hết các loại que thử thai trên thị trường (kể cả loại có độ nhạy thấp) đều có thể phát hiện được, cho kết quả dương tính rõ ràng.

Tại sao nên thử thai vào buổi sáng?

Nước tiểu đầu tiên vào buổi sáng (sau khi thức dậy) có nồng độ hCG đậm đặc nhất (NHS, 2023). Việc thử thai vào thời điểm này giúp tăng khả năng que thử phát hiện chính xác hCG, ngay cả khi nồng độ còn thấp trong giai đoạn sớm. Sử dụng mẫu nước tiểu vào các thời điểm khác trong ngày, đặc biệt là sau khi đã uống nhiều nước, có thể làm loãng nồng độ hCG và dẫn đến kết quả âm tính giả.

Thử thai quá sớm có ảnh hưởng gì?

Việc thử thai quá sớm, đặc biệt là trước khi trễ kinh, có thể dẫn đến kết quả âm tính giả (que thử 1 vạch dù đã có thai). Điều này xảy ra do cơ thể chưa sản xuất đủ lượng hCG để que thử có thể phát hiện (Theo FDA, 2023). Mặc dù một số que thử nhạy cao quảng cáo có thể phát hiện thai trước 4-5 ngày, độ chính xác lúc này không được đảm bảo. Việc lựa chọn đúng thời điểm là mấu chốt cho hướng dẫn dùng que thử thai hiệu quả.

3. Hướng dẫn chi tiết các bước dùng que thử thai?

Ảnh trên: Hướng dẫn cách sử dụng cơ bản

Để đảm bảo độ chính xác lên đến 99% (như nhà sản xuất công bố), người dùng phải tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn sử dụng que thử thai đi kèm sản phẩm. Các bước dưới đây mang tính chất tham khảo chung cho các loại que thử dạng nhúng (strip test) phổ biến.

Chuẩn bị trước khi thử

Đọc kỹ hướng dẫn: Mỗi nhãn hiệu có thể có thời gian chờ đợi hoặc cách thức lấy mẫu hơi khác nhau.

Kiểm tra que thử: Đảm bảo bao bì que thử còn nguyên vẹn, không bị rách và que thử còn hạn sử dụng.

Chuẩn bị dụng cụ: Chuẩn bị một đồng hồ đếm thời gian và một cốc sạch, khô để đựng nước tiểu.

Vệ sinh: Rửa tay sạch bằng xà phòng.

Bước 1: Lấy mẫu nước tiểu

Lấy một lượng nước tiểu vừa đủ vào cốc đã chuẩn bị. Thời điểm lấy mẫu tốt nhất là vào sáng sớm khi thức dậy (Theo hướng dẫn của Clearblue, 2024).

Bước 2: Nhúng que thử

Cầm que thử theo hướng mũi tên chỉ xuống. Nhúng que thử vào cốc nước tiểu, đảm bảo nước tiểu không vượt quá vạch giới hạn (MAX line). Giữ que trong nước tiểu theo đúng thời gian nhà sản xuất quy định (thường là 5 đến 10 giây).

Bước 3: Đặt que thử và chờ đọc kết quả

Lấy que thử ra và đặt que nằm ngang trên một bề mặt sạch, khô, không thấm nước (ví dụ: trên miệng cốc đựng mẫu). Bắt đầu tính thời gian ngay lập Kỷ.

Bước 4: Đọc kết quả

Đọc kết quả trong khoảng thời gian chính xác mà nhà sản xuất khuyến nghị (thường là sau 3 đến 5 phút). Không đọc kết quả sau thời gian tối đa cho phép (thường là 10 phút), vì điều này có thể dẫn đến kết quả sai lệch do hiện tượng vạch bay hơi (Theo Medical News Today, 2023).

Các lỗi sai thường gặp khi thực hiện dùng que thử thai

Nhúng que quá sâu: Nước tiểu ngập qua vạch MAX Line có thể làm hỏng que thử.

Để que quá lâu/quá nhanh: Giữ que trong nước tiểu không đủ thời gian hoặc quá lâu đều ảnhro đến khả năng hấp thụ mẫu.

Đọc kết quả quá muộn: Dẫn đến việc nhìn thấy vạch bay hơi và nhầm tưởng là dương tính.

Dùng que hết hạn: Các kháng thể trên que có thể đã bị biến tính, cho kết quả không chính xác.

Mẫu nước tiểu bị loãng: Do uống quá nhiều nước trước khi thử.

4. Cách đọc kết quả que thử thai chính xác?

Ảnh trên: Cách đọc chính xác

Việc giải thích kết quả phải dựa trên sự xuất hiện của vạch Kiểm soát (C) và vạch Kết quả (T). Luôn luôn phải có vạch C để xác nhận que thử hoạt động tốt.

Que thử thai 2 vạch (Kết quả Dương tính)

Kết quả dương tính (có thai) được xác định khi cả hai vạch C và T đều xuất hiện rõ ràng. Điều này cho thấy que thử đã phát hiện nồng độ hCG trong nước tiểu của bạn (FDA, 2023). Màu sắc hay độ đậm nhạt của vạch T có thể khác nhau nhưng sự hiện diện của nó (dù mờ) thường cho thấy kết quả dương tính.

Que thử thai 1 vạch (Kết quả Âm tính)

Kết quả âm tính (không có thai) được xác định khi chỉ có vạch C xuất hiện, và vạch T hoàn toàn không xuất hiện. Điều này có nghĩa là que thử không phát hiện thấy hCG trong mẫu nước tiểu (NHS, 2023). Tuy nhiên, kết quả âm tính có thể là âm tính giả nếu bạn thử thai quá sớm.

Que thử thai 2 vạch mờ (Kết quả không rõ ràng)

Sự xuất hiện của 1 vạch C rõ và 1 vạch T rất mờ thường cho thấy nồng độ hCG đang ở mức thấp nhưng đã có thể phát hiện được. Đây có thể là dấu hiệu mang thai rất sớm (Healthline, 2024). Bạn nên đợi thêm 2-3 ngày và thử lại bằng que mới (với nước tiểu buổi sáng) để vạch T trở nên rõ ràng hơn.

Que thử thai không hiện vạch (Kết quả không hợp lệ)

Kết quả không hợp lệ (Invalid) xảy ra khi không có vạch nào xuất hiện, hoặc chỉ có vạch T xuất hiện mà không có vạch C. Nguyên nhân thường do que thử bị hỏng, hết hạn, hoặc thao tác sai (ví dụ: không đủ mẫu nước tiểu). Bạn cần hủy que thử này và thực hiện lại với một que thử mới (Theo hướng dẫn của First Response, 2024). Việc đọc kết quả đúng là phần quan trọng nhất trong toàn bộ quy trình dùng que thử thai.

5. Tại sao kết quả que thử thai bị sai (Âm tính giả và Dương tính giả)?

Mặc dù có độ chính xác cao khi dùng que thử thai đúng cách, kết quả vẫn có thể cho kết quả sai lệch do nhiều nguyên nhân. Việc hiểu rõ các nguyên nhân này giúp người dùng đánh giá tình hình chính xác hơn.

Nguyên nhân gây kết quả Âm tính giả (False Negative)

Âm tính giả là hiện tượng bạn đã mang thai nhưng que thử lại báo 1 vạch. Đây là trường hợp sai sót phổ biến nhất, gây ra bởi:

Thử thai quá sớm: Đây là nguyên nhân hàng đầu (ACOG, 2024). Nồng độ hCG chưa đủ cao để que thử phát hiện.

Nước tiểu bị pha loãng: Uống quá nhiều chất lỏng (nước, trà, cà phê) ngay trước khi thử thai làm loãng hCG.

Sai thời điểm đọc kết quả: Đọc kết quả quá sớm, trước thời gian quy định, khiến vạch T chưa kịp xuất hiện.

Sử dụng que thử có độ nhạy thấp: Với thai sớm, que 25 mIU/mL có thể cho kết quả âm tính trong khi que 10 mIU/mL đã lên 2 vạch mờ.

Nguyên nhân gây kết quả Dương tính giả (False Positive)

Ảnh trên: Một số nguyên nhân khiến que thử không chính xác

Dương tính giả là hiện tượng bạn không mang thai nhưng que thử lại báo 2 vạch. Tình trạng này hiếm gặp hơn nhưng có thể xảy ra do:

Vạch bay hơi (Evaporation Line): Khi nước tiểu bay hơi khỏi que thử (nếu đọc kết quả quá muộn sau thời gian quy định), nó có thể để lại một vạch mờ, không màu hoặc màu xám nhạt tại vị trí vạch T.

Thai ngoài tử cung hoặc sảy thai sớm: Cơ thể vẫn sản xuất hCG trong thời gian ngắn sau khi sảy thai hoặc khi có thai ngoài tử cung (Mayo Clinic, 2024).

Ảnh hưởng của thuốc: Một số loại thuốc điều trị vô sinh có chứa hCG (ví dụ: Pregnyl, Novarel) có thể gây dương tính giả (FDA, 2023).

Tình trạng sức khỏe: Một số tình trạng y tế hiếm gặp như u nang buồng trứng hoặc các khối u khác cũng có thể sản xuất hCG.

Quản lý căng thẳng khi chờ đợi kết quả

Việc chờ đợi kết quả hoặc nhận được kết quả không như ý (như âm tính giả khi đang mong con, hoặc dương tính khi chưa sẵn sàng) có thể gây căng thẳng tâm lý (Psychological stress). Duy trì tinh thần thoải mái là rất quan trọng. Nhiều cặp đôi tìm cách thư giãn và hâm nóng tình cảm trong giai đoạn này để giảm bớt áp lực.

Nếu bạn đang tìm kiếm các giải pháp để tăng cường sự gắn kết và thư giãn, việc khám phá các sản phẩm hỗ trợ như trứng rung không dây có thể là một lựa chọn. Để đảm bảo sự an toàn và riêng tư, bạn nên tìm đến những địa chỉ uy tín. Tại Quân Tử Nhỏ, được biết đến là shop người lớn uy tín số 1 Việt Nam, bạn sẽ nhận được sự tư vấn tận tâm và cam kết giao hàng siêu kín đáo, bảo vệ tuyệt đối trải nghiệm cá nhân của bạn. Hiểu rõ các nguyên nhân gây sai lệch này là một phần của hướng dẫn dùng que thử thai toàn diện.

6. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến độ chính xác của que thử thai?

Ảnh trên: Một số yếu tố ảnh hưởng đến độ chính xác

Ngoài các nguyên nhân gây âm tính/dương tính giả đã nêu, một số yếu tố cụ thể khác có thể can thiệp vào kết quả của việc dùng que thử thai.

Ảnh hưởng của thuốc đến kết quả thử thai

Hầu hết các loại thuốc thông thường không ảnh hưởng đến que thử thai. Các loại thuốc như thuốc giảm đau (paracetamol, ibuprofen), kháng sinh, thuốc tránh thai, hoặc rượu không làm thay đổi kết quả (NHS, 2023). Tuy nhiên, các loại thuốc tiêm hỗ trợ sinh sản có chứa hCG (dùng để kích thích rụng trứng) là ngoại lệ chính gây dương tính giả (Theo Healthline, 2024).

Ảnh hưởng của tình trạng sức khỏe

Một số tình trạng sức khỏe nhất định có thể ảnh hưởng đến kết quả:

Thai ngoài tử cung: Vẫn cho kết quả dương tính, nhưng nồng độ hCG có thể tăng chậm hơn bình thường.

Bệnh lý Trophoblastic (Gestational Trophoblastic Disease – GTD): Một nhóm khối u hiếm gặp hình thành trong tử cung, sản xuất lượng hCG rất cao.

Thời kỳ mãn kinh: Phụ nữ trong thời kỳ tiền mãn kinh hoặc mãn kinh đôi khi có nồng độ hCG tăng nhẹ trong tuyến yên, có thể gây dương tính giả (Hiếm gặp) (Theo Hiệp hội Hóa học Lâm sàng Hoa Kỳ – AACC).

Ảnh hưởng của chất lượng và cách bảo quản que thử

Chất lượng que thử là yếu tố quan trọng quyết định độ chính xác. Que thử thai phải được bảo quản theo hướng dẫn của nhà sản xuất, thường là ở nhiệt độ phòng, tránh ánh nắng trực tiếp và độ ẩm cao. Que thử đã hết hạn sử dụng hoặc bị bảo quản sai cách (ví dụ: để trong nhà tắm ẩm ướt) có thể bị hỏng, làm giảm độ nhạy hoặc cho kết quả không hợp lệ (FDA, 2023).

7. Các câu hỏi thường gặp về cách dùng que thử thai 

7.1. Dùng que thử thai vào buổi tối có chính xác không?

Độ chính xác của que thử thai vào buổi tối có thể giảm sút, đặc biệt là trong giai đoạn thai sớm. Nguyên nhân là do nước tiểu vào buổi tối thường bị pha loãng hơn sau một ngày ăn uống, làm giảm nồng độ hCG (Theo NHS, 2023).

7.2. Uống nhiều nước trước khi thử thai có ảnh hưởng kết quả không?

Uống quá nhiều nước hoặc chất lỏng ngay trước khi thử thai có thể làm pha loãng mẫu nước tiểu. Điều này làm giảm nồng độ hCG, có thể dẫn đến kết quả âm tính giả, ngay cả khi bạn thực sự đang mang thai (Theo Mayo Clinic, 2024).

7.3. Que thử thai 1 vạch đậm 1 vạch mờ là có thai không?

Một vạch mờ (vạch T) bên cạnh vạch C rõ nét thường được coi là kết quả dương tính. Điều này cho thấy que thử đã phát hiện hCG, nhưng nồng độ còn thấp, có thể do bạn thử thai rất sớm (Healthline, 2024).

7.4. Que thử thai hết hạn sử dụng có dùng được không?

Tuyệt đối không nên sử dụng que thử thai đã hết hạn sử dụng. Các kháng thể và hóa chất dùng để phát hiện hCG trên que thử sẽ bị phân hủy theo thời gian, dẫn đến kết quả không đáng tin cậy hoặc không hợp lệ (FDA, 2023).

7.5. Nhúng que thử thai vào nước tiểu trong bao lâu?

Thời gian nhúng que thử thường là 5 đến 10 giây. Tuy nhiên, thời gian chính xác có thể khác nhau giữa các nhãn hiệu. Luôn đọc kỹ và tuân thủ thời gian được ghi rõ trong tờ hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất.

7.6. Thử thai sớm nhất là khi nào sau khi quan hệ?

Cơ thể cần thời gian để trứng được thụ tinh, di chuyển và làm tổ trong tử cung, sau đó mới bắt đầu sản xuất hCG. Bạn nên đợi ít nhất 10 đến 14 ngày sau khi quan hệ không bảo vệ để thử thai. Thử sớm hơn có thể cho kết quả âm tính giả.

7.7. Cần làm gì sau khi có kết quả que thử thai?

Nếu kết quả dương tính, bạn nên đặt lịch hẹn với bác sĩ hoặc cơ sở y tế. Bác sĩ sẽ thực hiện xét nghiệm máu (đo nồng độ hCG Beta) hoặc siêu âm để xác nhận chính thức việc mang thai và kiểm tra sức khỏe thai kỳ (ACOG, 2024).

7.8. Que thử thai có phát hiện thai ngoài tử cung không?

Que thử thai vẫn cho kết quả dương tính (2 vạch) nếu bạn bị thai ngoài tử cung, vì cơ thể vẫn sản xuất hCG (Mayo Clinic, 2024). Que thử thai không thể phân biệt được thai làm tổ trong hay ngoài tử cung.

7.9. Tại sao vạch thứ hai (vạch kết quả) lại mờ?

Vạch thứ hai (T) bị mờ thường do nồng độ hCG trong nước tiểu còn thấp. Điều này phổ biến khi thử thai ở giai đoạn rất sớm. Các nguyên nhân khác bao gồm que thử có độ nhạy thấp hoặc mẫu nước tiểu bị pha loãng.

7.10. Các loại que thử thai phổ biến hiện nay?

Hiện có 3 loại que thử thai chính: Que thử dạng nhúng (strip) (phổ biến, giá rẻ, cần cốc đựng), Que thử dạng nhỏ giọt (cassette) (cần nhỏ nước tiểu từ ống hút vào giếng thử), và Que thử kỹ thuật số (digital) (cho kết quả rõ ràng “Có thai”/”Không có thai”, giá cao).

8. Kết luận

Việc tuân thủ hướng dẫn dùng que thử thai là một bước quan trọng, giúp phát hiện sớm dấu hiệu mang thai với độ chính xác cao khi được sử dụng đúng cách. Chìa khóa để có kết quả que thử thai đáng tin cậy nằm ở việc chọn đúng thời điểm thử (sau khi trễ kinh, vào buổi sáng), tuân thủ nghiêm ngặt các bước thực hiện (kiểm tra hạn sử dụng, nhúng que đúng vạch), và đọc kết quả trong khung thời gian quy định.

Hiểu rõ về nguyên lý hCG, các nguyên nhân gây kết quả âm tính giả (thử quá sớm, nước tiểu loãng) và dương tính giả (vạch bay hơi, thuốc) giúp người dùng tránh được những lo lắng không cần thiết. Bất kể kết quả que thử thai tại nhà là gì, dù âm tính hay dương tính, bước tiếp theo luôn là thăm khám tại cơ sở y tế. Chỉ có bác sĩ mới có thể thông qua xét nghiệm máu và siêu âm để đưa ra kết luận chính xác cuối cùng về tình trạng sức khỏe và thai kỳ của bạn.