Bí Kíp Tình Dục
Thuốc tránh thai 5 ngày: Thông tin, Cơ chế, Phân loại và Cách sử dụng an toàn
Thuốc tránh thai 5 ngày là một dạng biện pháp tránh thai khẩn cấp (EC) đường uống, được sử dụng để ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn sau khi xảy ra quan hệ tình dục không được bảo vệ hoặc khi biện pháp tránh thai thông thường thất bại (như rách bao cao su). Đây là một giải pháp y tế quan trọng, giúp giảm đáng kể nguy cơ mang thai nếu được sử dụng đúng cách trong thời gian quy định.
Cơ chế hoạt động chính của thuốc 5 ngày, điển hình là hoạt chất Ulipristal Acetate (UPA), là ức chế hoặc trì hoãn quá trình rụng trứng. Thuốc này là một chất điều biến thụ thể progesterone chọn lọc (SPRM), có khả năng ngăn cản trứng rụng ngay cả khi nồng độ hormone luteinizing (LH) đã bắt đầu tăng, một thời điểm mà các loại thuốc 3 ngày (Levonorgestrel) có thể không còn hiệu quả.
Hiệu quả của thuốc tránh thai 5 ngày (Ulipristal Acetate) được duy trì trong suốt 120 giờ (5 ngày) sau quan hệ, và được ghi nhận là hiệu quả hơn so với Levonorgestrel (thuốc 3 ngày), đặc biệt là khi sử dụng trong khoảng thời gian từ 3 đến 5 ngày sau quan hệ. Hiệu quả có thể đạt tới 98% nếu dùng trong 24 giờ đầu.
Việc sử dụng thuốc tránh thai 5 ngày đòi hỏi sự hiểu biết chính xác về thời điểm, chống chỉ định và các tác dụng phụ có thể gặp. Thuốc không phải là biện pháp tránh thai thường xuyên và không bảo vệ khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs).
1. Thông tin cơ bản về thuốc tránh thai 5 ngày
Thuốc tránh thai 5 ngày có phải là thuốc phá thai không?
Ảnh trên: Thuốc tránh thai 5 ngày
Thuốc tránh thai 5 ngày KHÔNG phải là thuốc phá thai. Cơ chế hoạt động của thuốc là ngăn cản hoặc trì hoãn sự rụng trứng để ngăn chặn quá trình thụ thai (tinh trùng gặp trứng). Thuốc này không có tác dụng nếu quá trình thụ tinh và làm tổ của phôi thai đã diễn ra trong niêm mạc tử cung.
Định nghĩa y khoa của thuốc tránh thai 5 ngày
Thuốc tránh thai 5 ngày (thường chứa 30mg Ulipristal Acetate, UPA) là một loại thuốc nội tiết tố được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt vào năm 2010. Nó được chỉ định để ngăn ngừa mang thai sau một lần quan hệ tình dục không được bảo vệ hoặc khi biện pháp tránh thai thất bại. Thuốc hoạt động như một chất điều biến thụ thể progesterone chọn lọc (SPRM).
2. Cơ chế hoạt động chi tiết
Thuốc tránh thai 5 ngày ngăn ngừa mang thai bằng cách nào?
Thuốc tránh thai 5 ngày hoạt động chủ yếu bằng cách ức chế hoặc trì hoãn rụng trứng một cách hiệu quả. Bằng cách tác động lên các thụ thể progesterone, Ulipristal Acetate (UPA) ngăn chặn các tín hiệu nội tiết tố cần thiết để nang trứng trưởng thành và vỡ ra (rụng trứng).
Sự khác biệt trong cơ chế của Ulipristal Acetate (UPA)
Ảnh trên: Ulipristal Acetate (UPA)
UPA có khả năng ức chế sự rụng trứng ngay cả khi đã có sự gia tăng của hormone luteinizing (LH), miễn là trước khi nồng độ LH đạt đỉnh. Đây là ưu điểm vượt trội so với Levonorgestrel (LNG), vốn mất tác dụng khi nồng độ LH bắt đầu tăng. Điều này cho phép UPA duy trì hiệu quả trong một “cửa sổ” thời gian dài hơn, gần với thời điểm rụng trứng.
Cơ chế của thuốc khi trứng đã rụng hoặc đã thụ tinh
Các bằng chứng khoa học hiện tại cho thấy UPA không có tác dụng ngăn cản sự làm tổ của phôi thai khi trứng đã được thụ tinh. Nếu sự rụng trứng và thụ tinh đã xảy ra trước khi uống thuốc, thuốc sẽ không còn hiệu quả trong việc ngăn ngừa mang thai.
3. Phân loại và Hiệu quả (So sánh)
So sánh thuốc tránh thai 5 ngày (UPA) và 3 ngày (LNG)
Trên thị trường có hai loại thuốc tránh thai khẩn cấp đường uống chính, được phân biệt bởi hoạt chất và thời gian hiệu quả: Ulipristal Acetate (5 ngày) và Levonorgestrel (3 ngày).
Về thời gian sử dụng (Cửa sổ hiệu quả)
– Ulipristal Acetate (UPA): Hiệu quả được duy trì ổn định khi uống bất kỳ lúc nào trong vòng 120 giờ (5 ngày) sau quan hệ không bảo vệ.
– Levonorgestrel (LNG): Hiệu quả cao nhất trong 24 giờ đầu và giảm dần, được khuyến cáo sử dụng trong vòng 72 giờ (3 ngày).
Về hiệu quả
UPA được ghi nhận là có hiệu quả cao hơn LNG trong việc ngăn ngừa mang thai, đặc biệt khi sử dụng trong khoảng thời gian từ 72 đến 120 giờ sau quan hệ.
– Hiệu quả UPA: Các nghiên cứu cho thấy hiệu quả có thể đạt 98% nếu dùng trong 24 giờ đầu và duy trì khoảng 85% nếu dùng trong 120 giờ.
– Hiệu quả LNG: Hiệu quả khoảng 94% trong 24 giờ đầu, nhưng giảm xuống còn 58% nếu dùng trong khoảng 49-72 giờ.
Ảnh trên: Levonorgestrel
Về cơ chế (khi sắp rụng trứng)
Như đã đề cập, UPA có thể ngăn rụng trứng ngay cả khi chu kỳ hormone LH đã bắt đầu tăng. LNG mất hiệu quả trong giai đoạn này.
Về yêu cầu (kê đơn)
Tại nhiều quốc gia như Hoa Kỳ, Ulipristal Acetate (thương hiệu ella®) yêu cầu phải có đơn thuốc từ bác sĩ. Levonorgestrel (thương hiệu Plan B) thường có sẵn không cần kê đơn (OTC). (Lưu ý: Quy định này có thể khác nhau tại Việt Nam, cần kiểm tra với dược sĩ).
4. Hướng dẫn sử dụng thuốc tránh thai 5 ngày an toàn
Cách uống thuốc tránh thai 5 ngày (Ulipristal Acetate)
Để sử dụng, uống 1 viên (liều duy nhất 30mg Ulipristal Acetate) càng sớm càng tốt, trong vòng 120 giờ (5 ngày) sau khi quan hệ tình dục không được bảo vệ. Thuốc có thể được uống cùng hoặc không cùng thức ăn.
Xử lý khi bị nôn sau khi uống
Bạn cần uống một viên khác, nếu bạn bị nôn trong vòng 3 giờ sau khi uống viên đầu tiên. Cần liên hệ với bác sĩ hoặc dược sĩ để được hướng dẫn về liều lặp lại này.
Ảnh trên: Bạn cần uống một viên khác, nếu bạn bị nôn sau khi uống viên đầu tiên
Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc
– Cân nặng: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng Levonorgestrel (LNG) có thể giảm hiệu quả ở những phụ nữ có chỉ số khối cơ thể (BMI) cao (béo phì). UPA được xem là lựa chọn hiệu quả hơn cho nhóm đối tượng này.
– Tương tác thuốc: Hiệu quả của UPA có thể bị giảm nếu sử dụng đồng thời với các loại thuốc gây cảm ứng enzyme gan (như CYP3A4). Ví dụ bao gồm một số thuốc điều trị động kinh, thuốc điều trị HIV và thảo dược St. John’s Wort.
5. Tác dụng phụ và Rủi ro
Các tác dụng phụ phổ biến khi dùng thuốc là gì?
Các tác dụng phụ phổ biến nhất của thuốc tránh thai 5 ngày (UPA) thường ở mức độ nhẹ và tự khỏi, bao gồm đau đầu, buồn nôn, đau bụng và đau bụng kinh (dysmenorrhea).
Rối loạn chu kỳ kinh nguyệt
Việc sử dụng UPA có thể làm thay đổi chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo.
– Trong các thử nghiệm lâm sàng, chu kỳ kinh có thể đến sớm hơn 7 ngày (7% trường hợp) hoặc trễ hơn 7 ngày (19% trường hợp) so với dự kiến. Trung bình, chu kỳ bị trễ khoảng 2,5 ngày.
– Ra máu bất thường (spotting) giữa chu kỳ cũng có thể xảy ra.
Tác dụng phụ trên hệ tiêu hóa và thần kinh
Các tác dụng phụ khác được báo cáo bao gồm:
– Buồn nôn
– Đau bụng hoặc chuột rút
Ảnh trên: Đau bụng dữ dội
– Đau đầu
– Chóng mặt
– Mệt mỏi
Khi nào cần đi khám bác sĩ? (Cảnh báo quan trọng)
Bạn cần đi khám bác sĩ ngay nếu chu kỳ kinh nguyệt tiếp theo trễ hơn 1 tuần so với dự kiến (để loại trừ mang thai), hoặc bị đau bụng dưới nghiêm trọng, dữ dội từ 3 đến 5 tuần sau khi uống thuốc.
Trường hợp đau bụng dữ dội sau 3-5 tuần có thể là dấu hiệu (mặc dù hiếm gặp) của việc mang thai ngoài tử cung. Đây là một tình trạng y tế khẩn cấp cần được can thiệp ngay lập tức.
6. Chống chỉ định và Tương tác thuốc
Ai không nên sử dụng thuốc tránh thai 5 ngày?
Thuốc chống chỉ định cho người đã mang thai hoặc nghi ngờ mang thai, người mẫn cảm (dị ứng) với bất kỳ thành phần nào của thuốc, và bệnh nhân suy gan nặng. Thuốc không được chỉ định để chấm dứt thai kỳ hiện có.
Thận trọng với bệnh lý hen suyễn
Do UPA có đặc tính kháng glucocorticoid, thuốc không được khuyến cáo sử dụng cho những phụ nữ bị hen suyễn nặng và đang được điều trị bằng glucocorticoid đường uống.
Tương tác với các biện pháp tránh thai khác
UPA (một chất điều biến progesterone) và các biện pháp tránh thai chứa progestin (như thuốc tránh thai hàng ngày, que cấy) có thể tương tác, làm giảm hiệu quả của cả hai. Do đó, sau khi sử dụng UPA, khuyến cáo không nên bắt đầu hoặc tiếp tục biện pháp tránh thai nội tiết tố trong vòng 5 ngày.
7. Các biện pháp tránh thai rào cản hỗ trợ
Sử dụng bao cao su sau khi uống thuốc khẩn cấp
Ảnh trên: Bao cao su mỏng bcs sagami 0.01
Do UPA có thể tương tác với thuốc tránh thai nội tiết tố hàng ngày, các chuyên gia y tế khuyến cáo cần sử dụng một biện pháp tránh thai rào cản (như bao cao su) trong tất cả các lần quan hệ tiếp theo cho đến khi bắt đầu chu kỳ kinh nguyệt bình thường tiếp theo. Thuốc khẩn cấp chỉ bảo vệ cho lần quan hệ trước đó, không bảo vệ cho các lần quan hệ sau đó.
Việc lựa chọn phương pháp rào cản là rất quan trọng. Bao cao su là lựa chọn hiệu quả để ngăn ngừa cả mang thai và STIs, đặc biệt khi hiệu quả của thuốc nội tiết tố đang bị ảnh hưởng. Nếu bạn đang tìm kiếm một địa chỉ uy tín để mua các sản phẩm hỗ trợ đời sống tình dục chính hãng, an toàn, shop người lớn uy tín số 1 Việt Nam Quân Tử Nhỏ là một lựa chọn đáng cân nhắc. Với hơn 100.000 khách hàng đã tin tưởng, Quân Tử Nhỏ cam kết tư vấn tận tâm và giao hàng siêu kín đáo, bảo vệ tuyệt đối sự riêng tư của bạn.
Ảnh trên: Bao cao su sagami 0.02 mm hộp 12 cái
8. Câu hỏi thường gặp
1. Uống thuốc tránh thai 5 ngày có bị vô sinh không?
Việc sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp (UPA) không gây vô sinh hoặc ảnh hưởng đến khả năng sinh sản lâu dài. Khả năng sinh sản thường trở lại nhanh chóng sau khi dùng thuốc.
2. Thuốc tránh thai 5 ngày có hiệu quả 100% không?
Không có biện pháp tránh thai khẩn cấp nào hiệu quả 100%. Hiệu quả của UPA rất cao (khoảng 85-98% tùy thời điểm dùng) nhưng vẫn có một tỷ lệ nhỏ thất bại.
3. Uống thuốc tránh thai 5 ngày 2 lần trong 1 tháng có sao không?
Thuốc tránh thai 5 ngày không được khuyên dùng như một biện pháp tránh thai thường xuyên. Lạm dụng thuốc có thể gây rối loạn chu kỳ kinh nguyệt nghiêm trọng và tăng nguy cơ gặp tác dụng phụ.
4. Uống thuốc 5 ngày xong quan hệ tiếp có an toàn không?
Thuốc chỉ có tác dụng bảo vệ cho (các) lần quan hệ xảy ra trong vòng 120 giờ TRƯỚC khi uống thuốc. Thuốc không bảo vệ cho bất kỳ lần quan hệ nào xảy ra SAU khi uống thuốc.
5. Uống thuốc tránh thai 5 ngày (UPA) khi đang cho con bú được không?
Ulipristal Acetate (UPA) được bài tiết qua sữa mẹ. Do tác động lên trẻ sơ sinh chưa được nghiên cứu, các tổ chức y tế khuyến cáo không nên cho con bú trong vòng 1 tuần sau khi uống UPA.
6. Cân nặng có ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc UPA không?
Ảnh trên: Hiệu quả của Levonorgestrel có thể bị giảm ở những phụ nữ có BMI cao (béo phì)
Ulipristal Acetate (UPA) được coi là duy trì hiệu quả ở những phụ nữ có BMI cao (béo phì), trong khi hiệu quả của Levonorgestrel (LNG) có thể bị giảm.
7. Uống thuốc 5 ngày (UPA) và 3 ngày (LNG) cùng lúc được không?
Việc sử dụng đồng thời UPA và LNG không được khuyến cáo. Do cơ chế hoạt động đối lập (UPA là chất điều biến, LNG là chất chủ vận progesterone), việc dùng chung có thể làm giảm hiệu quả của cả hai loại thuốc.
8. Thuốc tránh thai 5 ngày (UPA) giá bao nhiêu?
Chi phí của thuốc tránh thai 5 ngày (Ulipristal Acetate) thường cao hơn so với loại 3 ngày (Levonorgestrel). Mức giá cụ thể phụ thuộc vào thương hiệu và nhà thuốc, và thường cần kê đơn.
9. Dấu hiệu nào cho thấy thuốc đã có hiệu quả?
Dấu hiệu đáng tin cậy nhất cho thấy thuốc đã hiệu quả là kỳ kinh nguyệt tiếp theo của bạn diễn ra bình thường (có thể trễ hoặc sớm vài ngày). Nếu kinh nguyệt trễ quá 1 tuần, cần thử thai.
10. Sự khác biệt chính giữa UPA và Mifepristone là gì?
UPA (thuốc tránh thai 5 ngày) là chất điều biến progesterone, chỉ ức chế rụng trứng để NGĂN NGỪA thụ thai. Mifepristone là một chất đối kháng progesterone mạnh, được sử dụng (thường kết hợp với misoprostol) trong y tế để GÂY SẨY THAI (phá thai).
Ảnh trên: Mifepristone
9. Kết luận
Thuốc tránh thai 5 ngày, với hoạt chất Ulipristal Acetate, là một biện pháp y tế an toàn và hiệu quả cao để ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn khi được sử dụng trong vòng 120 giờ sau quan hệ không bảo vệ. Cơ chế chính của thuốc là trì hoãn rụng trứng, và thuốc không phải là thuốc phá thai.
Điều quan trọng là phải hiểu rõ cách sử dụng, các tác dụng phụ phổ biến (như thay đổi chu kỳ kinh, đau đầu, buồn nôn) và các cảnh báo y tế (như nôn trong vòng 3 giờ hoặc trễ kinh quá 1 tuần). Thuốc tránh thai khẩn cấp không phải là giải pháp thay thế cho các biện pháp tránh thai thường xuyên và không bảo vệ khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Luôn sử dụng thêm các biện pháp rào cản như bao cao su để đảm bảo an toàn toàn diện.
