Liên giới tính: Thông tin, Đặc điểm, Phân loại và Các vấn đề liên quan

Liên giới tính (Intersex) là một thuật ngữ chung được sử dụng cho hàng loạt các biến thể tự nhiên của cơ thể. Theo Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc (OHCHR), những người liên giới tính sinh ra với các đặc điểm giới tính (bao gồm nhiễm sắc thể, tuyến sinh dục, nội tiết tố hoặc cơ quan sinh dục) không hoàn toàn phù hợp với các định nghĩa nhị phân điển hình về cơ thể nam hoặc nữ.

Các đặc điểm liên giới tính là một phần của sự đa dạng sinh học tự nhiên của con người. Những đặc điểm này có thể rõ ràng ngay khi sinh hoặc trở nên rõ ràng sau này trong đời, thường là ở tuổi dậy thì hoặc đôi khi là ở tuổi trưởng thành khi khám sức khỏe. Đây không phải là một bệnh lý cần “sửa chữa” mà là một biến thể sinh học.

Việc phân loại liên giới tính rất phức tạp, bao gồm hơn 40 tình trạng y khoa khác nhau. Các tình trạng này được xác định dựa trên sự khác biệt về nhiễm sắc thể (ví dụ: XXY, XO), sự khác biệt về nội tiết tố (ví dụ: Hội chứng không nhạy cảm với Androgen – AIS), hoặc sự khác biệt về giải phẫu tuyến sinh dục và cơ quan sinh dục (ví dụ: Tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh – CAH).

Các vấn đề liên quan đến người liên giới tính tập trung chủ yếu vào các thách thức về nhân quyền, y tế và xã hội. Nhiều người liên giới tính phải đối mặt với sự kỳ thị, phân biệt đối xử và các can thiệp y tế không cần thiết, không có sự đồng thuận khi còn quá nhỏ để tự quyết định, gây ra những tổn hại vĩnh viễn (Theo Ân xá Quốc tế).

1. Định nghĩa chi tiết về liên giới tính

Ảnh trên: Liên giới tính

Tiêu đề H2 này thiết lập nền tảng định nghĩa, phân biệt rõ ràng liên giới tính với các khái niệm khác.

Liên giới tính được định nghĩa chính xác như thế nào?

Liên giới tính là thuật ngữ chung chỉ những người sinh ra với các đặc điểm giới tính (nhiễm sắc thể, tuyến sinh dục, hoặc cơ quan sinh dục) không hoàn toàn phù hợp với định nghĩa điển hình của nam hoặc nữ (Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc – OHCHR). Các đặc điểm này là bẩm sinh, ngay cả khi chúng không được phát hiện cho đến tuổi dậy thì hoặc muộn hơn.

Các đặc điểm giới tính bao gồm những gì?

Các đặc điểm giới tính thường được dùng để xác định giới tính của một người, bao gồm nhiều yếu tố sinh học:

– Nhiễm sắc thể: Thường là XX (nữ) hoặc XY (nam).

– Tuyến sinh dục: Thường là buồng trứng (nữ) hoặc tinh hoàn (nam).

– Nội tiết tố (Hormone): Mức độ và sự cân bằng của estrogen và testosterone.

– Cơ quan sinh dục: Cả bên trong (tử cung, tuyến tiền liệt) và bên ngoài (âm vật, dương vật).

Ảnh trên: Cơ quan sinh dục nữ

Một người liên giới tính có thể có các biến thể ở một hoặc nhiều đặc điểm này.

Liên giới tính có phải là một xu hướng tính dục không?

Liên giới tính không phải là một xu hướng tính dục. Thuật ngữ này mô tả các đặc điểm sinh học của cơ thể, không liên quan đến việc một người bị hấp dẫn bởi ai. Người liên giới tính có thể là người dị tính, đồng tính, song tính, toàn tính hoặc vô tính, giống như những người không phải liên giới tính.

Liên giới tính có phải là một bản dạng giới không?

Liên giới tính cũng không phải là một bản dạng giới. Bản dạng giới là nhận thức nội tại và cá nhân của một người về giới của họ (ví dụ: là nam, nữ, phi nhị phân). Hầu hết người liên giới tính xác định mình là nam hoặc nữ, trong khi một số khác có thể xác định là phi nhị phân hoặc một bản dạng giới khác.

Các định nghĩa rõ ràng này rất quan trọng để hiểu các biểu hiện đa dạng của liên giới tính. Tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu các đặc điểm này biểu hiện như thế nào trong thực tế.

2. Các đặc điểm của người liên giới tính biểu hiện như thế nào?

Việc nhận biết các đặc điểm liên giới tính không phải lúc nào cũng giống nhau và có thể xuất hiện ở các giai đoạn khác nhau của cuộc đời.

Các đặc điểm liên giới tính biểu hiện ra sao?

Các đặc điểm liên giới tính biểu hiện đa dạng, có thể rõ ràng ngay khi sinh, hoặc chỉ được phát hiện ở tuổi dậy thì hay khi trưởng thành (Theo Tổ chức Y tế Thế giới – WHO). Tỷ lệ người sinh ra với đặc điểm liên giới tính ước tính lên tới 1,7% dân số (Theo UN Free & Equal).

Biểu hiện rõ ràng khi sinh

Ảnh trên: Biểu hiện rõ ràng khi sinh

Trong một số trường hợp, trẻ sinh ra có cơ quan sinh dục bên ngoài không rõ ràng là nam hay nữ. Ví dụ, một trẻ sơ sinh có thể có âm vật lớn hơn bình thường hoặc một dương vật nhỏ hơn bình thường, hoặc có lỗ tiểu ở vị trí khác. Đây là những trường hợp thường dẫn đến các can thiệp y tế sớm.

Biểu hiện ở tuổi dậy thì

Nhiều người liên giới tính không biết về tình trạng của mình cho đến khi họ bước vào tuổi dậy thì. Các biểu hiện có thể bao gồm:

– Không trải qua kỳ kinh nguyệt (ở người được xác định là nữ).

– Phát triển vú (ở người được xác định là nam).

– Không phát triển các đặc điểm giới tính thứ cấp như mong đợi (ví dụ: không vỡ giọng, không mọc lông mu).

Ảnh trên: Phát triển vú (ở người được xác định là nam)

Biểu hiện ở người trưởng thành

Một số người liên giới tính chỉ phát hiện ra tình trạng của mình khi trưởng thành, thường là khi họ gặp các vấn đề về sinh sản hoặc vô sinh. Ví dụ, một người phụ nữ đi khám vô sinh có thể phát hiện mình có nhiễm sắc thể XY (Hội chứng không nhạy cảm với Androgen).

Sự đa dạng trong biểu hiện cho thấy sự phức tạp của các biến thể liên giới tính. Để hiểu rõ hơn, phần tiếp theo sẽ phân loại một số tình trạng phổ biến.

3. Phân loại các dạng liên giới tính phổ biến

Liên giới tính không phải là một tình trạng đơn lẻ mà là một phổ rộng của nhiều biến thể sinh học.

Có bao nhiêu dạng liên giới tính?

Liên giới tính bao gồm hơn 40 biến thể y khoa khác nhau, thường được phân loại dựa trên nhiễm sắc thể, nội tiết tố và đặc điểm giải phẫu. Việc phân loại này giúp các chuyên gia y tế hiểu rõ hơn về cơ chế sinh học cụ thể của từng biến thể.

Hội chứng không nhạy cảm với Androgen (AIS)

Ảnh trên: Hội chứng không nhạy cảm với Androgen (AIS)

Hội chứng không nhạy cảm với Androgen (AIS) xảy ra ở những người có nhiễm sắc thể XY (thường thấy ở nam giới). Cơ thể họ sản xuất androgen (như testosterone) nhưng không phản ứng với chúng. Kết quả là họ phát triển các đặc điểm bên ngoài của nữ giới, nhưng không có tử cung và thường có tinh hoàn nằm trong ổ bụng (Theo MedlinePlus).

Tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh (CAH)

Tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh (CAH) là một nhóm các rối loạn di truyền ảnh hưởng đến tuyến thượng thận. Ở những người có nhiễm sắc thể XX (thường thấy ở nữ giới), dạng phổ biến nhất của CAH khiến cơ thể sản xuất quá nhiều androgen. Điều này có thể dẫn đến cơ quan sinh dục bên ngoài không rõ ràng khi sinh (Theo Mayo Clinic).

Hội chứng Klinefelter (XXY)

Những người mắc Hội chứng Klinefelter có nhiễm sắc thể giới tính là XXY thay vì XY. Họ thường được xác định là nam giới khi sinh nhưng có thể có tinh hoàn nhỏ, sản xuất ít testosterone, và có thể phát triển vú ở tuổi dậy thì. Tình trạng này thường không được chẩn đoán cho đến khi trưởng thành (Theo Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh – NHS).

Sự nhầm lẫn giữa các khái niệm sinh học này là phổ biến. Phần sau sẽ so sánh rõ ràng các thuật ngữ thường bị sử dụng sai.

Ảnh trên: Hội chứng Klinefelter (XXY)

4. So sánh Liên giới tính, Chuyển giới và Xu hướng tính dục

Nhiều người thường nhầm lẫn các khái niệm này, dẫn đến những hiểu lầm về cộng đồng liên giới tính.

Các khái niệm này khác nhau như thế nào?

Ba khái niệm này hoàn toàn riêng biệt: liên giới tính liên quan đến đặc điểm sinh học, chuyển giới liên quan đến bản dạng giới, và xu hướng tính dục liên quan đến sự hấp dẫn. Việc hiểu rõ sự khác biệt này là rất quan trọng để tôn trọng sự đa dạng của con người.

Phân tích tiêu chí: Đặc điểm sinh học (Liên giới tính)

– Đối tượng: Người liên giới tính.

– Định nghĩa: Mô tả các đặc điểm sinh học bẩm sinh (nhiễm sắc thể, tuyến sinh dục, nội tiết tố) không thuộc về định nghĩa nhị phân nam/nữ.

– Ví dụ: Một người có nhiễm sắc thể XX nhưng phát triển cơ quan sinh dục nam do CAH.

Phân tích tiêu chí: Bản dạng giới (Chuyển giới)

– Đối tượng: Người chuyển giới (Transgender).

Ảnh trên: Người chuyển giới (Transgender)

– Định nghĩa: Mô tả bản dạng giới của một người không khớp với giới tính họ được chỉ định khi sinh.

– Ví dụ: Một người được chỉ định là nam khi sinh nhưng nhận thức bản thân mình là nữ (người chuyển giới nữ).

Phân tích tiêu chí: Xu hướng tính dục

– Đối tượng: (Áp dụng cho tất cả mọi người).

– Định nghĩa: Mô tả sự hấp dẫn về mặt tình cảm, lãng mạn hoặc tình dục của một người đối với người khác (ví dụ: dị tính, đồng tính, song tính).

– Ví dụ: Một người đàn ông liên giới tính bị hấp dẫn bởi những người đàn ông khác (đồng tính).

Lưu ý: Người liên giới tính không thuộc cộng đồng người chuyển giới, mặc dù cả hai nhóm đều có thể thuộc cộng đồng LGBTQIA+ rộng lớn hơn (Chữ “I” trong LGBTQIA+ là viết tắt của Intersex).

Hiểu rõ những khác biệt này giúp chúng ta nhận diện đúng các thách thức mà người liên giới tính phải đối mặt.

5. Các thách thức và vấn đề nhân quyền người liên giới tính đối mặt là gì?

Do sự thiếu hiểu biết và các chuẩn mực xã hội cứng nhắc, người liên giới tính thường xuyên đối mặt với các vi phạm nhân quyền nghiêm trọng.

Thách thức lớn nhất người liên giới tính gặp phải là gì?

Ảnh trên: Kỳ thị

Người liên giới tính đối mặt với kỳ thị, phân biệt đối xử và đặc biệt là các can thiệp y tế không tự nguyện, vi phạm nghiêm trọng quyền tự quyết về cơ thể (Theo Ân xá Quốc tế và Intersex Human Rights Australia). Những can thiệp này thường được thực hiện khi họ còn là trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ.

Can thiệp y tế không đồng thuận

Đây là vấn đề nhân quyền cấp bách nhất. Nhiều trẻ em liên giới tính phải trải qua các cuộc phẫu thuật “bình thường hóa” cơ quan sinh dục để phù hợp với chuẩn mực nam hoặc nữ. Các thủ thuật này thường không cần thiết về mặt y tế, không thể đảo ngược, và được thực hiện mà không có sự đồng ý của người đó. Chúng có thể dẫn đến đau đớn mãn tính, mất cảm giác, vô sinh và các vấn đề tâm lý nghiêm trọng (Theo OHCHR).

Kỳ thị và phân biệt đối xử

Người liên giới tính phải đối mặt với sự kỳ thị trong gia đình, trường học, cơ sở y tế và xã hội. Họ có thể bị che giấu, bị bỏ rơi, hoặc bị bắt nạt do sự khác biệt của cơ thể. Sự im lặng và xấu hổ xung quanh chủ đề liên giới tính khiến nhiều người cảm thấy cô lập.

Vấn đề pháp lý và giấy tờ tùy thân

Ở nhiều quốc gia, hệ thống pháp luật chỉ công nhận hai giới tính nam hoặc nữ. Điều này tạo ra rào cản lớn cho người liên giới tính trong việc có được giấy tờ tùy thân phản ánh đúng cơ thể hoặc bản dạng của họ. Một số quốc gia đã bắt đầu công nhận giới tính thứ ba hoặc “X” trên giấy tờ pháp lý để giải quyết vấn đề này.

Ảnh trên: Vấn đề pháp lý

Trước những thách thức này, việc tiếp cận các nguồn hỗ trợ phù hợp là vô cùng quan trọng.

6. Hỗ trợ và tài nguyên cho người liên giới tính

Các nguồn lực hỗ trợ y tế, tâm lý và cộng đồng đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo sức khỏe và quyền lợi cho người liên giới tính.

Hỗ trợ y tế và tâm lý

Hỗ trợ y tế cho người liên giới tính cần chuyển từ mô hình “sửa chữa” sang mô hình khẳng định, tôn trọng quyền tự quyết và cung cấp thông tin đầy đủ. Điều này bao gồm việc trì hoãn các can thiệp không cần thiết cho đến khi người đó đủ tuổi để tự đưa ra quyết định. Hỗ trợ tâm lý từ các chuyên gia hiểu biết về liên giới tính cũng rất quan trọng để giải quyết các vấn đề về kỳ thị và chấp nhận cơ thể.

Hỗ trợ từ cộng đồng và tổ chức

Việc kết nối với những người liên giới tính khác mang lại sức mạnh to lớn. Các tổ chức và mạng lưới do người liên giới tính lãnh đạo (như Intersex Justice Project, InterACT) cung cấp không gian an toàn, chia sẻ kinh nghiệm và vận động cho quyền lợi. Các tổ chức này là nguồn thông tin quan trọng cho cả người liên giới tính và gia đình họ.

Ảnh trên: Intersex Justice Project

Hỗ trợ pháp lý

Các nỗ lực vận động chính sách đang tập trung vào việc cấm các can thiệp y tế không đồng thuận đối với trẻ em liên giới tính. Đồng thời, các nhà hoạt động đang thúc đẩy việc công nhận pháp lý cho người liên giới tính, bao gồm các tùy chọn giới tính linh hoạt trên giấy tờ tùy thân và các biện pháp chống phân biệt đối xử.

Hành trình thấu hiểu bản thân của mỗi người là riêng biệt, và việc tìm kiếm sự hỗ trợ phù hợp, bao gồm cả việc tự khám phá, là một phần của hành trình đó.

7. Tự khám phá và thấu hiểu cơ thể

Việc thấu hiểu và chấp nhận cơ thể là một hành trình cá nhân quan trọng đối với sức khỏe toàn diện.

Tầm quan trọng của việc thấu hiểu cơ thể

Việc thấu hiểu cơ thể, cảm nhận và nhu cầu của bản thân là nền tảng cho sức khỏe tinh thần và thể chất. Điều này đúng với tất cả mọi người, bất kể đặc điểm sinh học hay bản dạng giới. Quá trình này giúp xây dựng sự tự tin, giảm bớt căng thẳng và tăng cường mối liên kết tích cực với chính mình.

Các công cụ hỗ trợ khám phá

Ảnh trên: Âm đạo giả gắn tường Crazy Bull Flora

Việc thấu hiểu và chấp nhận cơ thể là một hành trình cá nhân. Đối với một số cá nhân, không phân biệt bản dạng giới hay đặc điểm sinh học, việc khám phá sự thoải mái và khoái cảm của bản thân là một phần quan trọng của sức khỏe. Trong hành trình này, các công cụ hỗ trợ có thể đóng một vai trò. Nếu bạn đang tìm kiếm các sản phẩm hỗ trợ chất lượng, như âm đạo giả, để phục vụ mục đích khám phá cá nhân, một địa chỉ đáng cân nhắc là Quân Tử Nhỏ. Đây là shop người lớn uy tín số 1 Việt Nam – 100.000+ khách hàng – cam kết tư vấn tận tâm, giao hàng siêu kín đáo, bảo vệ tuyệt đối sự riêng tư của bạn.

Sau khi đã tìm hiểu về các nguồn lực hỗ trợ, phần tiếp theo sẽ giải đáp các câu hỏi thường gặp nhất về chủ đề này.

8. Câu hỏi thường gặp về Liên giới tính

1. Liên giới tính có phải là một bệnh không?

Liên giới tính không được coi là một bệnh lý mà là một biến thể tự nhiên của các đặc điểm giới tính con người (Theo Văn phòng Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc – OHCHR).

2. Người liên giới tính có thể có con không?

Khả năng sinh sản của người liên giới tính rất đa dạng, phụ thuộc vào tình trạng cụ thể của từng cá nhân. Một số người liên giới tính có thể có con tự nhiên, trong khi những người khác có thể cần hỗ trợ sinh sản hoặc không thể có con.

3. Liên giới tính có phổ biến không?

Ước tính có tới 1,7% dân số sinh ra với các đặc điểm liên giới tính (Theo UN Free & Equal). Tỷ lệ này tương đương với số lượng người có tóc đỏ tự nhiên, cho thấy đây là một phần phổ biến của sự đa dạng sinh học.

4. Làm thế nào để biết một người là liên giới tính?

Không thể biết ai đó là người liên giới tính chỉ bằng cách nhìn vào họ. Nhiều đặc điểm liên giới tính là bên trong (như nhiễm sắc thể hoặc tuyến sinh dục) và không thể nhìn thấy bằng mắt thường.

5. Liên giới tính và chuyển giới khác nhau như thế nào?

Ảnh trên: Chuyển giới

Liên giới tính liên quan đến đặc điểm sinh học bẩm sinh, trong khi chuyển giới liên quan đến bản dạng giới của một người. Người liên giới tính có thể là người chuyển giới hoặc không.

6. Người liên giới tính có cần phẫu thuật không?

Hầu hết các phẫu thuật đối với người liên giới tính là không cần thiết về mặt y tế, đặc biệt là ở trẻ em. Các tổ chức nhân quyền khuyến nghị trì hoãn các can thiệp không thể đảo ngược cho đến khi người đó đủ tuổi tự quyết định.

7. Người liên giới tính có trong cộng đồng LGBTQIA+ không?

Có, chữ “I” trong LGBTQIA+ là viết tắt của Intersex (Liên giới tính). Người liên giới tính chia sẻ những trải nghiệm tương tự về việc không phù hợp với các chuẩn mực nhị phân và đối mặt với sự phân biệt đối xử.

8. Bố mẹ nên làm gì khi có con là người liên giới tính?

Cha mẹ nên tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia y tế và tâm lý hiểu biết về liên giới tính, và kết nối với các nhóm hỗ trợ gia đình khác. Điều quan trọng nhất là yêu thương, chấp nhận và bảo vệ con khỏi các can thiệp không cần thiết.

9. Thuật ngữ y tế cho liên giới tính là gì?

Trước đây, y học thường dùng thuật ngữ “rối loạn phát triển giới tính” (DSD), nhưng thuật ngữ này đang bị chỉ trích vì tính kỳ thị và bệnh lý hóa. Thuật ngữ “liên giới tính” được cộng đồng và các tổ chức nhân quyền ưu tiên sử dụng.

10. Tôi có thể tìm hiểu thêm thông tin tin cậy ở đâu?

Các nguồn thông tin tin cậy bao gồm các tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc (OHCHR), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các tổ chức do người liên giới tính lãnh đạo.

Ảnh trên: Tổ chức Y tế Thế giới

9. Kết luận

Bài viết này đã cung cấp một cái nhìn tổng quan và chi tiết về liên giới tính, một chủ đề quan trọng về sự đa dạng sinh học và nhân quyền. Chúng ta đã hiểu rõ rằng liên giới tính là một phổ rộng các biến thể bẩm sinh, tự nhiên của cơ thể con người, không phải là một bệnh lý cần “sửa chữa”.

Những thách thức lớn nhất mà người liên giới tính đối mặt bắt nguồn từ sự thiếu hiểu biết, kỳ thị xã hội và các can thiệp y tế không đồng thuận. Cuộc đấu tranh của họ cũng chính là cuộc đấu tranh cho quyền tự quyết về cơ thể và quyền được công nhận.

Thông điệp cuối cùng là sự tôn trọng và chấp nhận. Bằng cách sử dụng ngôn ngữ chính xác, lắng nghe tiếng nói của cộng đồng liên giới tính và vận động chấm dứt các hành vi vi phạm nhân quyền, chúng ta có thể góp phần xây dựng một xã hội công bằng và đa dạng, nơi mọi cơ thể đều được trân trọng.