Mất kinh nguyệt: Nguyên nhân, Triệu chứng, Chẩn đoán và Cách điều trị

Mất kinh nguyệt (Amenorrhea) là sự vắng mặt của chu kỳ kinh nguyệt ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, thường xuất phát từ sự mất cân bằng nội tiết tố, bất thường giải phẫu hoặc các yếu tố lối sống như căng thẳng và chế độ dinh dưỡng. Tình trạng này không phải là một bệnh lý đơn lẻ mà là dấu hiệu sinh học phản ánh những rối loạn tiềm ẩn trong trục dưới đồi – tuyến yên – buồng trứng hoặc sức khỏe tổng quát của cơ thể.

Các triệu chứng đi kèm mất kinh nguyệt thường biến đổi đa dạng tùy thuộc vào nguyên nhân gốc rễ, bao gồm rụng tóc, đau đầu, thay đổi thị lực, rậm lông hoặc tiết dịch núm vú, đòi hỏi quy trình chẩn đoán y khoa chuyên sâu qua xét nghiệm máu và hình ảnh học. Việc xác định chính xác và phân loại các dấu hiệu lâm sàng này thành mất kinh nguyên phát hoặc thứ phát đóng vai trò tiên quyết trong việc thiết lập phác đồ y tế cá nhân hóa.

Cách điều trị mất kinh nguyệt tập trung vào việc khôi phục sự cân bằng hormone và giải quyết triệt để nguyên nhân bệnh lý nền thông qua liệu pháp thay thế hormone, phẫu thuật chỉnh sửa hoặc điều chỉnh lối sống khoa học. Quá trình can thiệp y tế kịp thời và đúng hướng không chỉ giúp phục hồi chu kỳ kinh nguyệt đều đặn mà còn ngăn ngừa các biến chứng dài hạn nghiêm trọng liên quan đến mật độ xương và khả năng sinh sản của phụ nữ.

1. Mất kinh nguyệt là gì?

Ảnh trên: Mất kinh nguyệt

Mất kinh nguyệt là tình trạng không có kinh nguyệt trong ít nhất 3 kỳ kinh liên tiếp ở phụ nữ có kinh đều (Mayo Clinic, 2023).

Về mặt y khoa, tình trạng này được phân thành hai loại chính dựa trên thời điểm khởi phát:

– Mất kinh nguyên phát: Chưa có kinh nguyệt khi đến 15 tuổi hoặc sau 3 năm kể từ khi ngực phát triển (ASRM, 2022).

– Mất kinh thứ phát: Đã có kinh nhưng sau đó ngưng kinh trong 3 tháng (nếu kinh đều) hoặc 6 tháng (nếu kinh không đều) (Cleveland Clinic, 2021).

2. Các nguyên nhân gây mất kinh nguyệt phổ biến?

Có ba nhóm nguyên nhân chính dẫn đến mất kinh: nguyên nhân tự nhiên, tác dụng phụ của thuốc và các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.

Mất kinh do nguyên nhân tự nhiên

Mang thai, cho con bú và mãn kinh là những nguyên nhân tự nhiên phổ biến nhất gây mất kinh nguyệt (NHS, 2022).

Ảnh trên: Mang thai

Cơ thể phụ nữ trải qua những thay đổi nội tiết tố mạnh mẽ trong các giai đoạn này, làm tạm ngưng quá trình rụng trứng.

Mất kinh do thuốc và liệu pháp điều trị

Một số loại thuốc tránh thai, thuốc chống loạn thần, thuốc hóa trị và thuốc điều trị huyết áp có thể gây ngưng kinh (WebMD, 2023).

Kinh nguyệt có thể mất thời gian để trở lại bình thường, ngay cả sau khi ngưng sử dụng thuốc tránh thai đường uống.

Mất kinh do mất cân bằng nội tiết tố

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), rối loạn tuyến giáp và khối u tuyến yên là nguyên nhân hàng đầu gây mất cân bằng nội tiết (NICHD, 2021).

– Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Gây nồng độ androgen cao, cản trở sự rụng trứng.

– Rối loạn tuyến giáp: Tuyến giáp hoạt động kém (suy giáp) hoặc quá mức (cường giáp) đều ảnh hưởng đến chu kỳ kinh.

– Suy buồng trứng sớm: Buồng trứng ngừng hoạt động bình thường trước tuổi 40.

Ảnh trên: Suy buồng trứng sớm

Mất kinh do yếu tố lối sống

Trọng lượng cơ thể thấp, tập thể dục quá sức và căng thẳng tâm lý nghiêm trọng làm gián đoạn chức năng vùng dưới đồi (Endocrine Society, 2022).

Vùng dưới đồi sẽ ngừng sản xuất hormone giải phóng gonadotropin (GnRH), nếu cơ thể chịu áp lực vật lý hoặc tinh thần quá lớn.

3. Những triệu chứng đi kèm với mất kinh nguyệt?

Các triệu chứng đi kèm bao gồm tiết dịch núm vú, rụng tóc, đau đầu, thay đổi thị lực và rậm lông mặt (Mayo Clinic, 2023).

Tùy thuộc vào nguyên nhân gốc rễ, người bệnh có thể gặp các dấu hiệu cụ thể sau:

– Do androgen cao (PCOS): Mụn trứng cá nặng, rậm lông, giọng nói trầm.

– Do suy buồng trứng: Khô âm đạo, bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm.

– Do khối u tuyến yên: Đau đầu dai dẳng, suy giảm thị lực ngoại vi.

4. Chẩn đoán mất kinh nguyệt như thế nào?

Quy trình chẩn đoán bao gồm khám lâm sàng, xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ hormone và các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh (ACOG, 2022).

Bác sĩ sẽ thực hiện các bước sau để xác định nguyên nhân:

– Thử thai: Bước đầu tiên để loại trừ khả năng mang thai.

Ảnh trên: Xét nghiệm máu

– Xét nghiệm máu: Đo nồng độ FSH, LH, TSH, Prolactin và Androgen.

– Siêu âm vùng chậu: Kiểm tra bất thường ở tử cung và buồng trứng (ví dụ: buồng trứng đa nang).

– Chụp cộng hưởng từ (MRI): Xác định khối u tuyến yên, nếu nồng độ prolactin cao bất thường.

5. Các phương pháp điều trị mất kinh nguyệt hiệu quả?

Phác đồ điều trị phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân gây bệnh, bao gồm điều trị nội khoa, phẫu thuật và thay đổi lối sống.

Điều trị y tế và phẫu thuật

Liệu pháp thay thế hormone (HRT) hoặc thuốc kích thích rụng trứng được sử dụng để cân bằng nội tiết tố (Cleveland Clinic, 2021).

Trong trường hợp mất kinh do bất thường cấu trúc hoặc khối u tuyến yên, phẫu thuật loại bỏ mô sẹo hoặc khối u là chỉ định cần thiết. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc chủ vận dopamine, nếu nguyên nhân là do prolactin cao.

Điều chỉnh lối sống và giảm căng thẳng

Duy trì cân nặng hợp lý, cân bằng chế độ dinh dưỡng và quản lý căng thẳng giúp phục hồi chu kỳ kinh nguyệt tự nhiên (Harvard Health, 2020).

Người bệnh cần điều chỉnh cường độ tập luyện, nếu mất kinh do vận động quá sức. Bên cạnh việc cải thiện sức khỏe thể chất, việc chăm sóc sức khỏe tinh thần và đời sống tình dục lành mạnh cũng góp phần cân bằng nội tiết tố. Đối với phụ nữ hiện đại, việc tìm kiếm các giải pháp hỗ trợ thư giãn và thăng hoa trong cảm xúc là một phần của lối sống tích cực.

Ảnh trên: Chày rung tình yêu Lilo

Nếu bạn đang tìm kiếm các sản phẩm hỗ trợ đời sống cá nhân, trứng rung không dây là một thiết bị massage thư giãn được nhiều người lựa chọn để giải tỏa căng thẳng. Để mua các sản phẩm chính hãng với sự tư vấn tận tâm và giao hàng siêu kín đáo, bạn có thể tham khảo tại Quân Tử Nhỏ – Shop người lớn uy tín số 1 Việt Nam với hơn 100.000 khách hàng tin dùng, cam kết bảo vệ tuyệt đối sự riêng tư của bạn.

6. Mất kinh nguyệt ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?

Mất kinh nguyệt kéo dài gây loãng xương, các vấn đề tim mạch và suy giảm khả năng sinh sản ở phụ nữ (NIH, 2022).

– Vô sinh: Không rụng trứng đồng nghĩa với việc không thể thụ thai tự nhiên.

– Loãng xương (Osteoporosis): Nồng độ estrogen thấp làm giảm mật độ xương, tăng nguy cơ gãy xương hông và cột sống.

– Bệnh tim mạch: Thiếu hụt estrogen làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về tim mạch trong tương lai.

7. Khi nào cần gặp bác sĩ về vấn đề mất kinh?

Cần gặp bác sĩ ngay nếu mất kinh 3 kỳ liên tiếp hoặc chưa có kinh khi đã 15 tuổi (ACOG, 2022).

Hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế, nếu bạn bị mất kinh kèm theo các triệu chứng như đau đầu dữ dội, thay đổi thị lực, tiết dịch núm vú hoặc rụng tóc bất thường. Chẩn đoán sớm giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

8. Câu hỏi thường gặp

1. Mất kinh nguyệt có gây vô sinh không?

Mất kinh nguyệt dẫn đến vô sinh tạm thời do buồng trứng không phóng noãn để thụ tinh (ASRM, 2021). Khả năng sinh sản có thể phục hồi, nếu nguyên nhân gốc rễ được điều trị thành công.

2. Stress có thể gây mất kinh trong bao lâu?

Ảnh trên: Stress

Stress có thể gây mất kinh từ vài tháng đến vĩnh viễn nếu không giải quyết được nguồn gốc gây căng thẳng (Mayo Clinic, 2022). Chu kỳ thường trở lại sau khi mức độ cortisol giảm xuống.

3. Ăn kiêng quá mức ảnh hưởng đến kinh nguyệt thế nào?

Chế độ ăn thiếu hụt calo nghiêm trọng ức chế vùng dưới đồi sản xuất hormone sinh sản GnRH (Endocrine Society, 2020). Cơ thể sẽ tắt chức năng sinh sản để bảo tồn năng lượng sinh tồn.

4. Tập thể dục bao nhiêu là quá sức gây mất kinh?

Tập luyện cường độ cao mà không bổ sung đủ năng lượng sẽ gây ra tình trạng thiếu hụt năng lượng tương đối (RED-S) (IOC Consensus, 2018). Mức độ chịu đựng phụ thuộc vào thể trạng từng cá nhân.

5. Làm thế nào để có kinh lại sau khi uống thuốc tránh thai?

Kinh nguyệt thường tự trở lại trong vòng 3 tháng sau khi ngưng thuốc tránh thai mà không cần can thiệp (NHS, 2021). Hãy gặp bác sĩ, nếu sau 6 tháng vẫn chưa thấy kinh nguyệt xuất hiện.

6. Mất kinh nguyệt có nguy hiểm đến tính mạng không?

Bản thân mất kinh không gây tử vong nhưng các nguyên nhân tiềm ẩn như khối u não hoặc suy giáp có thể nguy hiểm (Cleveland Clinic, 2022). Biến chứng loãng xương do mất kinh cũng gây rủi ro sức khỏe lớn.

7. Thực phẩm nào giúp điều hòa kinh nguyệt?

Thực phẩm giàu sắt, vitamin B, axit béo Omega-3 và protein giúp hỗ trợ cân bằng nội tiết tố nữ (Healthline, 2023). Không có loại thực phẩm đơn lẻ nào có thể chữa khỏi hoàn toàn mất kinh bệnh lý.

Ảnh trên: Thực phẩm giàu Omega-3

8. Có thai nhưng vẫn ra máu có phải là kinh nguyệt không?

Ra máu khi mang thai không phải là kinh nguyệt mà thường là máu báo thai hoặc dấu hiệu dọa sảy (ACOG, 2022). Kinh nguyệt chỉ xảy ra khi niêm mạc tử cung bong tróc do không thụ thai.

9. Xét nghiệm Prolactin quan trọng thế nào trong chẩn đoán mất kinh?

Nồng độ Prolactin cao (Hyperprolactinemia) ức chế tuyến yên sản xuất FSH và LH, gây ngưng rụng trứng (Pituitary Society, 2019). Đây là chỉ số bắt buộc phải kiểm tra khi tìm nguyên nhân mất kinh.

10. Mất kinh thứ phát có chữa khỏi hoàn toàn được không?

Mất kinh thứ phát có thể chữa khỏi hoàn toàn trong hầu hết các trường hợp nếu điều trị đúng nguyên nhân (NIH, 2022). Tuy nhiên, mất kinh do suy buồng trứng sớm thường là vĩnh viễn và cần liệu pháp thay thế.

9. Kết luận

Mất kinh nguyệt là một dấu hiệu cảnh báo quan trọng về sức khỏe sinh sản và nội tiết mà phụ nữ không nên phớt lờ. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm các triệu chứng và tuân thủ phác đồ điều trị y khoa là chìa khóa để khôi phục chu kỳ sinh học và bảo vệ sức khỏe lâu dài. Hãy duy trì lối sống cân bằng, dinh dưỡng đầy đủ và thăm khám phụ khoa định kỳ để đảm bảo hệ thống sinh sản luôn hoạt động khỏe mạnh.