Ra máu giữa chu kỳ kinh nguyệt, còn gọi là chảy máu âm đạo bất thường (AUB) hay rong huyết, là hiện tượng xuất huyết từ tử cung xảy ra ngoài chu kỳ kinh nguyệt bình thường. Theo Hiệp hội Sản Phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG), đây là một triệu chứng y tế phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 10-30% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản và là dấu hiệu cho thấy sự thay đổi trong cơ thể, không phải là một bệnh lý độc lập.

Nguyên nhân của tình trạng ra máu giữa chu kỳ rất đa dạng, bao gồm các yếu tố lành tính như rối loạn nội tiết tố (ví dụ: hội chứng buồng trứng đa nang – PCOS), stress, hoặc tác dụng phụ của biện pháp tránh thai. Tuy nhiên, theo Cleveland Clinic, nó cũng có thể là dấu hiệu của các bệnh lý thực thể nghiêm trọng hơn như polyp tử cung, u xơ tử cung, nhiễm trùng hoặc các tổn thương tiền ung thư.

Quá trình chẩn đoán đòi hỏi sự thăm khám kỹ lưỡng từ bác sĩ chuyên khoa, bao gồm việc xem xét tiền sử bệnh án, khám phụ khoa và có thể yêu cầu các xét nghiệm cận lâm sàng. Các phương pháp như siêu âm đầu dò âm đạo, xét nghiệm Pap, hoặc nội soi buồng tử cung thường được sử dụng để xác định chính xác nguồn gốc của việc chảy máu (Nguồn: Mayo Clinic).

Việc xử lý và điều trị hoàn toàn phụ thuộc vào nguyên nhân gốc rễ được chẩn đoán. Các phương án can thiệp trải dài từ điều chỉnh lối sống, thay đổi hoặc bắt đầu liệu pháp hormone, cho đến các thủ thuật y tế để loại bỏ polyp hoặc u xơ, nhằm ổn định chu kỳ và bảo vệ sức khỏe sinh sản của người phụ nữ.

Mục Lục

1. Định nghĩa y khoa về ra máu giữa chu kỳ kinh nguyệt

Ảnh trên: Hiện tượng ra máu giữa kỳ kinh

Ra máu giữa chu kỳ kinh nguyệt, được y văn quốc tế định nghĩa là chảy máu âm đạo bất thường (Abnormal Uterine Bleeding – AUB), là bất kỳ hiện tượng chảy máu nào từ tử cung không nằm trong khuôn khổ của một chu kỳ kinh nguyệt bình thường.

Hiện tượng này được xác định là chảy máu xảy ra sau khi kỳ kinh trước đã kết thúc và trước khi kỳ kinh tiếp theo bắt đầu (theo Tổ chức Y tế Thế giới – WHO). Chu kỳ kinh nguyệt bình thường kéo dài từ 24 đến 38 ngày, và hành kinh kéo dài từ 4,5 đến 8 ngày. Bất kỳ sự xuất huyết nào ngoài khoảng thời gian này đều được coi là bất thường.

Thuật ngữ này bao gồm cả “spotting” (ra máu lốm đốm, lượng ít, thường là màu nâu hoặc hồng nhạt) và “intermenstrual bleeding” (chảy máu thực sự, lượng nhiều hơn, máu đỏ tươi, cần dùng băng vệ sinh). Tầm quan trọng của triệu chứng này nằm ở chỗ nó có thể là biểu hiện của sự mất cân bằng nội tiết tố tạm thời hoặc là dấu hiệu cảnh báo sớm của các bệnh lý phụ khoa tiềm ẩn.

Sau khi đã hiểu rõ định nghĩa, việc tiếp theo là phân biệt chính xác hiện tượng này với các dạng chảy máu âm đạo khác.

2. Phân biệt ra máu giữa chu kỳ và các hiện tượng chảy máu khác

Ảnh trên: Sự khác biệt giữa chu kỳ kinh đều và không đều

Việc xác định nhầm lẫn các loại chảy máu có thể dẫn đến sự lo lắng không cần thiết hoặc bỏ qua dấu hiệu nguy hiểm. Dưới đây là cách phân biệt ra máu giữa chu kỳ với hai hiện tượng phổ biến khác:

Ra máu giữa chu kỳ (Spotting/Intermenstrual Bleeding) so với Ra máu báo thai (Implantation Bleeding)

Ra máu báo thai: Đây là hiện tượng ra máu rất nhẹ, thường là vài đốm máu màu hồng nhạt hoặc nâu sậm, xảy ra khi trứng đã thụ tinh làm tổ trong niêm mạc tử cung (Nguồn: Hiệp hội Thai kỳ Hoa Kỳ – APA). Hiện tượng này thường xuất hiện khoảng 10-14 ngày sau khi thụ thai, trùng hoặc sớm hơn một chút so với ngày dự kiến có kinh. Nó chỉ kéo dài vài giờ đến tối đa 2 ngày và lượng máu rất ít.

Ra máu giữa chu kỳ: Hiện tượng này có thể xảy ra bất kỳ lúc nào giữa hai kỳ kinh. Lượng máu có thể từ rất ít (spotting) đến nhiều, màu sắc đa dạng (nâu, hồng, đỏ tươi) và có thể kéo dài vài ngày.

Ra máu giữa chu kỳ so với Kinh nguyệt không đều (Irregular Periods)

Kinh nguyệt không đều: Đây là sự thay đổi về toàn bộ chu kỳ, bao gồm độ dài chu kỳ (quá ngắn dưới 24 ngày hoặc quá dài trên 38 ngày) và lượng máu kinh (quá nhiều hoặc quá ít) (theo ACOG). Về bản chất, đó vẫn là kỳ kinh của bạn, nhưng nó đến sớm hơn hoặc muộn hơn dự kiến.

Ra máu giữa chu kỳ: Đây là tình trạng chảy máu thêm vào giữa hai kỳ kinh đã tương đối ổn định. Ví dụ, bạn có kinh nguyệt vào ngày 1, sau đó lại chảy máu vào ngày 14, và lại có kinh bình thường vào ngày 28.

Các nguyên nhân gây ra tình trạng chảy máu bất thường này là yếu tố then chốt để xác định mức độ nghiêm trọng.

3. Các nguyên nhân gây ra máu giữa chu kỳ kinh nguyệt

Ảnh trên: Một số nguyên nhân phổ biến

Nguyên nhân gây ra máu giữa chu kỳ được phân loại thành ba nhóm chính: rối loạn nội tiết tố, bệnh lý thực thể tại cơ quan sinh sản, và các yếu tố liên quan đến lối sống hoặc thuốc.

Các nguyên nhân liên quan đến nội tiết tố

Sự mất cân bằng giữa hai hormone estrogen và progesterone là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra chảy máu bất thường, đặc biệt là ở tuổi dậy thì và tiền mãn kinh (theo Mayo Clinic).

Rối loạn rụng trứng: Khi buồng trứng không phóng noãn (không rụng trứng), cơ thể không sản xuất đủ progesterone để ổn định niêm mạc tử cung, dẫn đến niêm mạc bị bong tróc không đều và gây chảy máu.

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): PCOS gây ra sự mất cân bằng hormone nghiêm trọng, dẫn đến chu kỳ không rụng trứng và gây ra máu bất thường giữa các kỳ kinh.

Bệnh lý tuyến giáp: Cả cường giáp và suy giáp đều ảnh hưởng trực tiếp đến chu kỳ kinh nguyệt và có thể gây ra máu giữa chu kỳ.

Stress và căng thẳng: Stress tâm lý hoặc thể chất nghiêm trọng có thể làm rối loạn trục dưới đồi – tuyến yên – buồng trứng, ảnh hưởng đến việc sản xuất hormone và gây chảy máu.

Các nguyên nhân thực thể tại cơ quan sinh sản

Đây là các tổn thương hoặc phát triển bất thường về mặt cấu trúc trong tử cung, cổ tử cung hoặc âm đạo, đòi hỏi sự can thiệp y tế.

Polyp tử cung hoặc cổ tử cung: Polyp là các khối u lành tính phát triển từ niêm mạc tử cung hoặc cổ tử cung, chúng rất mỏng manh và dễ chảy máu (Nguồn: Cleveland Clinic).

U xơ tử cung: Đặc biệt là u xơ dưới niêm mạc (nằm trong buồng tử cung), có thể gây áp lực và làm bong tróc niêm mạc, dẫn đến chảy máu nặng và chảy máu giữa chu kỳ.

Lạc nội mạc tử cung (Adenomyosis): Là tình trạng mô nội mạc tử cung phát triển trong cơ tử cung. Tình trạng này gây đau bụng kinh dữ dội và chảy máu bất thường.

Viêm nhiễm: Viêm cổ tử cung, viêm nội mạc tử cung hoặc các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs) như Chlamydia, lậu có thể gây viêm, kích ứng và chảy máu.

Tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư: Mặc dù ít phổ biến hơn, chảy máu giữa chu kỳ (đặc biệt là sau mãn kinh) có thể là dấu hiệu cảnh báo của ung thư cổ tử cung, ung thư nội mạc tử cung hoặc ung thư buồng trứng.

Các nguyên nhân từ lối sống và y tế khác

Biện pháp tránh thai: Bắt đầu, ngừng, hoặc quên uống thuốc tránh thai hàng ngày là nguyên nhân rất phổ biến gây ra máu lốm đốm (spotting) trong 3-6 tháng đầu tiên sử dụng (theo ACOG). Vòng tránh thai (IUD) cả loại chứa hormone và IUD đồng cũng có thể gây chảy máu bất thường.

Thuốc tránh thai khẩn cấp: Liều hormone cao trong thuốc có thể gây rối loạn chu kỳ và dẫn đến ra máu sau khi uống vài ngày.

Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như thuốc chống đông máu, aspirin, hoặc thuốc chống trầm cảm có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt.

Tăng/giảm cân đột ngột: Thay đổi trọng lượng cơ thể quá nhanh ảnh hưởng đến mức độ hormone và có thể gây ra máu.

Tổn thương âm đạo: Chảy máu có thể xảy ra do khô âm đạo hoặc tổn thương sau khi quan hệ tình dục.

Hiểu rõ các nguyên nhân giúp chúng ta nhận biết khi nào tình trạng này trở nên nguy hiểm và cần thăm khám.

4. Khi nào ra máu giữa chu kỳ kinh nguyệt được coi là nguy hiểm?

Ảnh trên: Khi nào được cho là nguy hiểm

Tình trạng ra máu giữa chu kỳ kinh nguyệt cần được chú ý đặc biệt và thăm khám ngay lập tức nếu đi kèm với các triệu chứng nghiêm trọng như đau bụng dữ dội, sốt, chóng mặt, hoặc lượng máu ra nhiều bất thường (theo NHS Anh Quốc).

Mặc dù nhiều trường hợp ra máu giữa chu kỳ là lành tính, bạn không nên chủ quan và cần đến gặp bác sĩ nếu gặp bất kỳ tình huống nào sau đây:

Lượng máu ra nhiều: Nếu bạn phải thay băng vệ sinh mỗi giờ, hoặc máu chảy ồ ạt kèm theo máu cục lớn.

Kèm theo triệu chứng khác: Chảy máu kèm theo sốt, ớn lạnh, đau bụng dưới nghiêm trọng, hoặc chóng mặt, ngất xỉu (dấu hiệu mất máu nhiều).

Xảy ra ở các đối tượng đặc biệt:

Phụ nữ sau mãn kinh: Bất kỳ trường hợp chảy máu âm đạo nào sau khi đã mãn kinh (không có kinh 12 tháng liên tục) đều phải được kiểm tra y tế ngay lập tức, vì đây có thể là dấu hiệu của ung thư nội mạc tử cung.

Phụ nữ mang thai: Nếu bạn nghi ngờ hoặc đã xác nhận mang thai, bất kỳ trường hợp ra máu nào cũng cần được báo cáo với bác sĩ để loại trừ dọa sảy thai hoặc thai ngoài tử cung.

Tần suất liên tục: Tình trạng ra máu giữa chu kỳ xảy ra trong 3 chu kỳ liên tiếp trở lên.

Để xác định chính xác nguyên nhân, bác sĩ sẽ cần thực hiện các phương pháp chẩn đoán chuyên khoa.

5. Các phương pháp chẩn đoán tình trạng ra máu bất thường

Ảnh trên: Một số phương pháp chuẩn đoán khoa học

Để tìm ra nguyên nhân gốc rễ của việc ra máu giữa chu kỳ, bác sĩ không thể chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng mà cần kết hợp nhiều phương pháp chẩn đoán.

Khám lâm sàng và khai thác tiền sử bệnh

Bác sĩ sẽ hỏi chi tiết về chu kỳ kinh nguyệt của bạn (độ dài, lượng máu), tiền sử sử dụng thuốc (đặc biệt là thuốc tránh thai), và các triệu chứng đi kèm (đau, sốt). Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành khám vùng chậu và khám âm đạo bằng mỏ vịt để kiểm tra các tổn thương thực thể ở cổ tử cung hoặc âm đạo.

Xét nghiệm cận lâm sàng

Xét nghiệm máu: Kiểm tra công thức máu để đánh giá mức độ thiếu máu (nếu mất máu nhiều), kiểm tra chức năng tuyến giáp và nồng độ các hormone sinh dục (estrogen, progesterone, LH, FSH).

Thử thai: Đây là xét nghiệm bắt buộc để loại trừ nguyên nhân chảy máu do mang thai (thai ngoài tử cung, dọa sảy).

Phết tế bào cổ tử cung (Pap smear): Giúp sàng lọc các tế bào bất thường hoặc ung thư cổ tử cung.

Xét nghiệm STDs: Lấy mẫu dịch âm đạo để kiểm tra các bệnh lây truyền qua đường tình dục như Chlamydia hoặc lậu.

Chẩn đoán hình ảnh và thủ thuật

Siêu âm đầu dò âm đạo: Đây là phương pháp tiêu chuẩn vàng để quan sát tử cung và buồng trứng, giúp phát hiện các bất thường về cấu trúc như u xơ, polyp, hoặc các khối u buồng trứng (Nguồn: Radiological Society of North America – RSNA).

Nội soi buồng tử cung: Bác sĩ đưa một ống mỏng có gắn camera vào buồng tử cung để quan sát trực tiếp niêm mạc, tìm kiếm polyp hoặc u xơ dưới niêm mạc. Thủ thuật này cũng cho phép lấy sinh thiết (mẫu mô) để xét nghiệm.

Sinh thiết nội mạc tử cung: Lấy một mẫu nhỏ niêm mạc tử cung để kiểm tra dưới kính hiển vi, tìm kiếm dấu hiệu ung thư hoặc các thay đổi tiền ung thư.

Từ kết quả chẩn đoán, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất.

6. Cách điều trị và xử lý khi bị ra máu giữa chu kỳ

Ảnh trên: Một số phương pháp điều trị cơ bản

Phương pháp điều trị hoàn toàn phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, độ tuổi của bệnh nhân và mong muốn sinh con trong tương lai.

Điều trị nội khoa (sử dụng thuốc)

Đây là lựa chọn phổ biến cho các nguyên nhân liên quan đến rối loạn nội tiết tố hoặc chảy máu lượng ít đến trung bình.

Liệu pháp hormone: Bác sĩ có thể kê đơn thuốc tránh thai nội tiết (dạng viên uống, miếng dán hoặc vòng) để điều chỉnh chu kỳ, làm mỏng niêm mạc tử cung và giảm lượng máu chảy (theo ACOG). Progestin (dạng uống hoặc tiêm) cũng được sử dụng để cân bằng hormone.

Thuốc kháng sinh: Nếu nguyên nhân là do viêm nhiễm (viêm cổ tử cung, STDs), thuốc kháng sinh là bắt buộc để điều trị dứt điểm nhiễm trùng.

Thuốc cầm máu (Non-hormonal): Các loại thuốc như Axit Tranexamic có thể được sử dụng trong thời gian ngắn để giảm lượng máu mất nhanh chóng trong các trường hợp chảy máu nặng.

Can thiệp ngoại khoa (thủ thuật và phẫu thuật)

Các phương pháp này được áp dụng khi nguyên nhân là do tổn thương thực thể hoặc điều trị nội khoa không hiệu quả.

Nội soi buồng tử cung phẫu thuật: Dùng để cắt bỏ polyp hoặc u xơ dưới niêm mạc được phát hiện trong quá trình nội soi chẩn đoán.

Thuyên tắc động mạch tử cung (UAE): Một thủ thuật ít xâm lấn để điều trị u xơ tử cung bằng cách chặn nguồn cung cấp máu đến khối u, làm chúng co lại.

Cắt bỏ tử cung: Đây là lựa chọn cuối cùng, chỉ được xem xét ở những phụ nữ không còn mong muốn sinh con và bị chảy máu nghiêm trọng, kéo dài, không đáp ứng với các phương pháp điều

trị khác.

Điều chỉnh lối sống và tâm lý

Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Giảm cân (nếu thừa cân) hoặc tăng cân (nếu thiếu cân) một cách khoa học có thể giúp ổn định nội tiết tố và điều hòa chu kỳ.

Quản lý căng thẳng: Căng thẳng mãn tính là kẻ thù của sự cân bằng nội tiết. Bạ nên thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, tập thể dục đều đặn.

Bên cạnh đó, việc giải tỏa căng thẳng tâm lý là vô cùng quan trọng. Nhiều phụ nữ tìm thấy sự thư giãn thông qua thiền, yoga, hoặc các phương pháp tự chăm sóc cá nhân để cải thiện tâm trạng. Đối với những ai muốn khám phá thêm về sự thư giãn và kết nối với cơ thể, các sản phẩm hỗ trợ như trứng rung không dây có thể là một lựa chọn thú vị để giải tỏa căng thẳng và tăng cường hạnh phúc cá nhân. Nếu bạn đang tìm kiếm một địa chỉ đáng tin cậy, shop người lớn uy tín số 1 Việt Nam là Quân Tử Nhỏ. Với hơn 100.000 khách hàng, shop cam kết tư vấn tận tâm, giao hàng siêu kín đáo và bảo vệ tuyệt đối sự riêng tư của bạn.

Việc chủ động phòng ngừa luôn tốt hơn là điều trị, và một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ ra máu bất thường.

7. Biện pháp phòng ngừa ra máu giữa chu kỳ

Mặc dù không thể phòng ngừa tất cả các nguyên nhân (như u xơ di truyền), việc duy trì một lối sống lành mạnh có thể giảm thiểu đáng kể các yếu tố nguy cơ liên quan đến nội tiết tố và lối sống.

Tuân thủ chỉ định thuốc: Nếu bạn đang dùng thuốc tránh thai hàng ngày, hãy cố gắng uống vào một giờ cố định mỗi ngày và không bỏ liều để duy trì mức hormone ổn định (theo NHS Anh Quốc).

Duy trì cân nặng lý tưởng: Tập thể dục đều đặn và có chế độ ăn uống cân bằng, giàu chất xơ, ít chất béo bão hòa để tránh tăng hoặc giảm cân đột ngột.

Quản lý căng thẳng: Tích hợp các hoạt động thư giãn vào lịch trình hàng ngày, ngủ đủ giấc và tìm sự hỗ trợ tâm lý nếu cần thiết.

Khám phụ khoa định kỳ: Thực hiện khám phụ khoa và làm xét nghiệm Pap smear định kỳ (thường là 1-3 năm một lần, tùy theo độ tuổi và khuyến nghị của bác sĩ) để phát hiện sớm các bất thường ở cổ tử cung.

Bên cạnh các thông tin chuyên sâu, có một số câu hỏi phổ biến mà nhiều phụ nữ thường thắc mắc về tình trạng này.

8. Câu hỏi thường gặp về ra máu giữa chu kỳ kinh nguyệt

Ảnh trên: Một số câu hỏi thường gặp

Ra máu giữa chu kỳ kinh nguyệt có phải là dấu hiệu mang thai không?

Hiện tượng này có thể là dấu hiệu sớm của thai kỳ (máu báo thai), nhưng cũng có thể là dấu hiệu của thai ngoài tử cung hoặc dọa sảy thai (Nguồn: American Pregnancy Association). Bạn nên thử thai để xác nhận và đi khám nếu có kết quả dương tính.

Ra máu giữa chu kỳ có ảnh hưởng đến khả năng sinh sản không?

Bản thân việc ra máu không gây vô sinh, nhưng nguyên nhân gốc rễ của nó (như PCOS, lạc nội mạc tử cung, hoặc viêm nhiễm) có thể ảnh hưởng đến khả năng thụ thai nếu không được điều trị (theo Mayo Clinic).

Ra máu nâu giữa chu kỳ kinh nguyệt nghĩa là gì?

Máu nâu thường là máu cũ, đã bị oxy hóa và chảy ra khỏi cơ thể chậm (Nguồn: Cleveland Clinic). Đây có thể là máu còn sót lại từ kỳ kinh trước hoặc dấu hiệu của chảy máu lượng rất ít, thường là lành tính.

Uống thuốc tránh thai khẩn cấp có gây ra máu giữa chu kỳ không?

Liều hormone cao trong thuốc tránh thai khẩn cấp rất phổ biến gây ra rối loạn chu kỳ, bao gồm cả ra máu lốm đốm hoặc chảy máu bất thường vài ngày đến một tuần sau khi uống.

Stress có thể gây ra máu giữa chu kỳ không?

Căng thẳng tâm lý hoặc thể chất nghiêm trọng có thể làm rối loạn trục nội tiết tố của cơ thể, ảnh hưởng đến sự rụng trứng và gây ra chảy máu bất thường giữa chu kỳ.

Ra máu giữa chu kỳ kéo dài bao lâu thì nên đi khám?

Bạn nên đi khám nếu tình trạng ra máu lốm đốm kéo dài hơn 7 ngày, hoặc nếu bạn ra máu thực sự (cần dùng băng vệ sinh) kéo dài hơn 2-3 ngày, hoặc nếu nó lặp lại trong 3 chu kỳ liên tiếp.

Tình trạng này có tự hết không?

Điều này phụ thuộc vào nguyên nhân. Nếu ra máu do stress tạm thời hoặc do bắt đầu dùng thuốc tránh thai, nó có thể tự ổn định. Tuy nhiên, nếu do polyp, u xơ, hoặc nhiễm trùng, nó sẽ không tự hết nếu không can thiệp y tế.

Ra máu sau khi quan hệ có phải là ra máu giữa chu kỳ không?

Chảy máu sau khi quan hệ (postcoital bleeding) là một tình trạng riêng biệt, thường do các vấn đề ở cổ tử cung (viêm, polyp, hoặc tổn thương) hoặc khô âm đạo. Tuy nhiên, nó cũng được coi là một dạng chảy máu bất thường và cần được kiểm tra.

Phụ nữ tuổi tiền mãn kinh ra máu giữa chu kỳ có bình thường không?

Trong giai đoạn tiền mãn kinh, chu kỳ thường trở nên rối loạn do biến động hormone, nên ra máu bất thường là phổ biến. Tuy nhiên, bác sĩ vẫn cần kiểm tra để loại trừ các nguyên nhân bệnh lý như polyp hoặc ung thư nội mạc tử cung.

Ăn uống có ảnh hưởng đến tình trạng ra máu bất thường không?

Chế độ ăn uống ảnh hưởng gián tiếp thông qua cân nặng và sức khỏe tổng thể. Chế độ ăn quá nghèo nàn, thiếu chất, hoặc ăn uống gây tăng cân quá nhanh đều có thể làm rối loạn nội tiết tố và gây chảy máu.

9. Kết luận

Ra máu giữa chu kỳ kinh nguyệt là một triệu chứng phổ biến nhưng không bao giờ nên bị coi thường. Đây là tín hiệu của cơ thể cho thấy có sự thay đổi, dù là lành tính do stress, hay nghiêm trọng hơn do các bệnh lý thực thể.

Việc quan trọng nhất là theo dõi các triệu chứng của bạn (lượng máu, thời gian, tần suất, các triệu chứng đi kèm) và không ngần ngại tìm đến bác sĩ chuyên khoa phụ sản. Chỉ có thông qua thăm khám và chẩn đoán chính xác, bạn mới có thể xác định được nguyên nhân gốc rễ và nhận được phương án điều trị phù hợp, bảo vệ sức khỏe và khả năng sinh sản của mình.